Ferill 136. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
156. löggjafarþing 2025.
Þingskjal 410 — 136. mál.
Svar
fjármála- og efnahagsráðherra við fyrirspurn frá Ingibjörgu Isaksen um tekjur eldri borgara.
Eftirfarandi svar er unnið upp úr frumálagningargögnum Skattsins fyrir tekjuárið 2023, sem jafnframt eru nýjustu tekjuupplýsingar um einstaklinga. Almennt er talað um eldri borgara í vinnumarkaðslegu samhengi sem einstakling sem hefur náð 67 ára aldri. Eldri borgari verður því skilgreindur hér sem einstaklingur sem hefur náð 67 ára aldri. Ekki er kveðið á um lágmarkslaun í íslenskum lögum. Eftirfarandi svar byggist á lægstu launum í launatöflu hjá fullvinnandi einstaklingi, sem var í stéttarfélagi á tekjuárinu 2023, sem námu 402.235 kr. á mánuði eða 4.826.820 kr. á ársgrundvelli. Til grundvallar tekjum er miðað við tekjustofn, þ.m.t. fjármagnstekjur, sem m.a. liggur til grundvallar útreikningi bótafjárhæða tekjuskattskerfisins.
1. Hversu hátt hlutfall eldri borgara er með tekjur undir lágmarkslaunum? Svar óskast sundurliðað eftir kyni, aldri og búsetu.
Tafla 1 sýnir hlutfall eldri borgara sem hafa tekjustofn undir lægstu launum í launatöflu á vinnumarkaði, flokkað eftir landshluta, kyni og aldursbili. Töluverður breytileiki er á hlutfallinu eftir landshlutum og aldursbili. Að jafnaði eru um 27% karla undir skilgreindu viðmiði og 40% kvenna. Hlutfallið fer hækkandi með aldri, sem kann að skýrast af minni lífeyrisréttindum þeirra sem eldri eru og tilfærslu eigna á milli kynslóða.
Tafla 1. Hlutföll eldri borgara með tekjur undir lægstu fjárhæð í launatöflu á almennum vinnumarkaði eftir landshluta, kyni og aldursbili.
|
|
Aldursbil | ||||||
| Búseta | Kyn | 67–71 |
72–76 | 77–81 | 82–86 | 87–91 | 92+ |
| Austurland | Karl | 37,1% | 27,2% | 16,3% | 23,3% | 35,0% | 57,9% |
| Kona | 36,5% | 37,9% | 41,8% | 40,0% | 49,2% | 81,0% | |
| Höfuðborgarsvæðið | Karl | 20,4% | 18,0% | 19,4% | 21,5% | 28,7% | 36,2% |
| Kona | 25,9% | 28,4% | 31,1% | 32,4% | 35,1% | 43,9% | |
| Norðurland eystra | Karl | 12,9% | 10,6% | 14,0% | 21,5% | 37,5% | 44,4% |
| Kona | 28,0% | 31,1% | 34,7% | 35,3% | 40,4% | 60,5% | |
| Norðurland vestra | Karl | 15,8% | 17,5% | 16,8% | 22,7% | 43,6% | 34,8% |
| Kona | 25,7% | 28,8% | 36,4% | 32,1% | 37,2% | 61,8% | |
| Suðurland | Karl | 17,9% | 16,9% | 19,4% | 28,1% | 38,3% | 41,7% |
| Kona | 31,3% | 37,3% | 43,0% | 41,0% | 39,3% | 59,1% | |
| Suðurnes | Karl | 22,9% | 16,4% | 15,8% | 17,0% | 26,5% | 60,4% |
| Kona | 39,3% | 39,5% | 37,1% | 40,5% | 45,9% | 65,0% | |
| Vestfirðir |
Karl | 16,1% | 13,7% | 19,8% | 27,3% | 41,7% | 65,2% |
| Kona | 31,3% | 43,7% | 29,7% | 21,5% | 55,3% | 56,5% | |
| Vesturland | Karl | 16,4% | 16,1% | 14,7% | 22,2% | 34,9% | 48,6% |
| Kona | 27,7% | 32,0% | 39,0% | 38,7% | 47,3% | 57,1% | |
2. Hvernig skiptist þessi hópur eftir hjúskaparstöðu og tekjum maka? Óskað er eftir að sundurliðun sýni hvort einstaklingarnir:
a. búa einir og eru í lægstu tekjutíundunum,
Eldri borgarar sem eru með tekjustofn undir lægstu launum í launatöflu á vinnumarkaði eru almennt í lægstu tekjutíundunum, gefið að tekjutíundum sé raðað upp á ómeðhöndlað gagnasafn eftir tekjustofni líkt og hér er gert. Tafla 2 sýnir hvernig hlutfall einstæðra eldri borgara sem eru undir skilgreindu viðmiði og eru í þremur neðstu tekjutíundunum skiptist eftir búsetu, kyni og aldursbili. Þvert á alla aldurshópa og landshluta er hlutfall karla 76% og kvenna 59% að jafnaði en miklu getur munað á pöruðum samanburði einstakra breyta.
Tafla 2. Hlutfall eldri borgara með tekjustofn undir lægsta launataxta á vinnumarkaði sem búa einir og eru í lægstu tekjutíundum eftir landshluta, kyni og aldursbili.
|
|
Aldursbil | ||||||
| Búseta | Kyn | 67–71 |
72–76 | 77–81 | 82–86 | 87–91 | 92+ |
| Austurland | Karl | 93,1% | 89,6% | 70,6% | 42,9% | 90,0% | 88,9% |
| Kona | 39,7% | 28,3% | 29,3% | 48,0% | 90,9% | 100,0% | |
| Höfuðborgarsvæðið | Karl | 77,0% | 74,2% | 71,4% | 68,0% | 77,8% | 83,8% |
| Kona | 60,5% | 55,3% | 53,9% | 62,8% | 76,7% | 95,2% | |
| Norðurland eystra | Karl | 64,0% | 84,1% | 80,9% | 68,6% | 80,0% | 93,1% |
| Kona | 43,8% | 35,8% | 36,6% | 52,4% | 70,4% | 100,0% | |
| Norðurland vestra | Karl | 64,3% | 69,6% | 63,6% | 80,0% | 86,7% | 85,7% |
| Kona | 33,3% | 20,8% | 48,3% | 52,4% | 76,9% | 100,0% | |
| Suðurland | Karl | 69,4% | 70,5% | 59,1% | 71,2% | 82,9% | 90,5% |
| Kona | 31,3% | 31,0% | 29,7% | 53,9% | 78,4% | 87,5% | |
| Suðurnes | Karl | 79,5% | 71,2% | 63,6% | 60,0% | 78,6% | 82,6% |
| Kona | 58,6% | 44,6% | 42,0% | 54,3% | 85,7% | 90,9% | |
| Vestfirðir |
Karl | 71,4% | 87,5% | 76,9% | 85,7% | 75,0% | 93,3% |
| Kona | 53,2% | 68,3% | 41,2% | 54,5% | 85,0% | 83,3% | |
| Vesturland | Karl | 63,9% | 78,9% | 66,7% | 66,7% | 76,9% | 76,9% |
| Kona | 45,5% | 58,6% | 29,1% | 52,0% | 73,9% | 86,2% | |
b. eru í sambúð/giftir einstaklingum með sambærilegar tekjur,
Af þeim sem eru í sambúð með einstaklingum með tekjur innan .10% vikmarka er hlutfall kvenna 91% en hjá körlum 79%. Tafla 3 lýsir þessu nánar og sýnir jafnframt að heilt yfir er tekjubil þessa hóps ekki á breiðu bili. Einnig er vert að nefna að undirliggjandi fjöldi er mjög breytilegur eftir landshlutum.
Tafla 3. Hlutfall eldri borgara með tekjustofn undir lægsta launataxta á vinnumarkaði sem eru í sambúð með einstaklingi með sambærilegar tekjur eftir landshluta, kyni og aldursbili.
|
|
Aldursbil | ||||||
| Búseta | Kyn | 67–71 |
72–76 | 77–81 | 82–86 | 87–91 | 92+ |
| Austurland | Karl | 93,8% | 85,7% | 93,3% | 86,7% | 66,7% | 50,0% |
| Kona | 91,9% | 98,4% | 96,5% | 95,5% | 100,0% | – | |
| Höfuðborgarsvæðið | Karl | 83,7% | 79,5% | 81,2% | 84,8% | 78,0% | 77,8% |
| Kona | 90,9% | 92,6% | 93,1% | 94,5% | 90,2% | 81,8% | |
| Norðurland eystra | Karl | 92,6% | 91,7% | 88,5% | 81,3% | 58,8% | 50,0% |
| Kona | 93,3% | 99,4% | 96,7% | 96,8% | 67,9% | – | |
| Norðurland vestra | Karl | 81,3% | 72,7% | 100,0% | 85,7% | 75,0% | 100,0% |
| Kona | 88,1% | 97,6% | 97,0% | 92,3% | 100,0% | – | |
| Suðurland | Karl | 93,6% | 86,8% | 89,3% | 79,5% | 64,9% | 86,7% |
| Kona | 96,6% | 97,4% | 94,9% | 92,3% | 80,0% | 62,5% | |
| Suðurnes | Karl | 83,0% | 90,0% | 90,0% | 100,0% | 100,0% | 50,0% |
| Kona | 93,1% | 97,4% | 97,4% | 91,7% | 90,9% | 100,0% | |
| Vestfirðir |
Karl | 76,9% | 100,0% | 100,0% | 60,0% | 50,0% | 0,0% |
| Kona | 97,4% | 90,9% | 88,2% | 100,0% | 50,0% | 100,0% | |
| Vesturland | Karl | 94,7% | 81,8% | 94,7% | 92,9% | 62,5% | 50,0% |
| Kona | 95,5% | 97,3% | 98,7% | 93,8% | 93,3% | 20,0% | |
c. eru í sambúð/giftir einstaklingum með hærri tekjur.
Af þeim sem eru í sambúð með einstaklingi með hærri tekjur eru karlar líklegri að vera í sambúð með konu með hærri tekjur, eða 17% að jafnaði, á meðan hlutfall kvenna sem eiga maka með hærri tekjur er 15%.
Tafla 4. Hlutfall eldri borgara með tekjustofn undir lægsta launataxta á vinnumarkaði sem eru í sambúð með einstaklingum með hærri tekjur eftir landshluta, kyni og aldursbili.
|
|
Aldursbil | ||||||
| Búseta | Kyn | 67–71 |
72–76 | 77–81 | 82–86 | 87–91 | 92+ |
| Austurland | Karl | 6,3% | 0,0% | 13,3% | 13,3% | 0,0% | 0,0% |
| Kona | 9,7% | 7,8% | 12,3% | 13,6% | 66,7% | – | |
| Höfuðborgarsvæðið | Karl | 12,0% | 15,1% | 24,8% | 22,2% | 20,7% | 25,9% |
| Kona | 7,2% | 6,5% | 6,6% | 10,6% | 18,9% | 27,3% | |
| Norðurland eystra | Karl | 0,0% | 12,5% | 15,4% | 18,8% | 5,9% | 0,0% |
| Kona | 7,3% | 2,9% | 5,0% | 12,7% | 39,3% | – | |
| Norðurland vestra | Karl | 12,5% | 18,2% | 23,1% | 0,0% | 50,0% | 0,0% |
| Kona | 16,7% | 14,6% | 9,1% | 15,4% | 0,0% | – | |
| Suðurland | Karl | 10,7% | 18,3% | 25,0% | 23,5% | 31,3% | 0,0% |
| Kona | 4,4% | 7,9% | 14,1% | 9,6% | 20,0% | 50,0% | |
| Suðurnes | Karl | 8,5% | 20,0% | 30,0% | 14,3% | 37,5% | 33,3% |
| Kona | 9,2% | 7,0% | 2,6% | 13,9% | 9,1% | 25,0% | |
| Vestfirðir |
Karl | 15,4% | 0,0% | 14,3% | 0,0% | 50,0% | 100,0% |
| Kona | 7,7% | 9,1% | 5,9% | 0,0% | 25,0% | 50,0% | |
| Vesturland | Karl | 7,9% | 13,6% | 21,1% | 0,0% | 12,5% | 16,7% |
| Kona | 4,5% | 9,5% | 9,2% | 9,4% | 20,0% | 60,0% | |
