Ferill 707. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
154. löggjafarþing 2023–2024.
Þingskjal 2053 — 707. mál.
2. umræða.
Nefndarálit
um frumvarp til laga um breytingu á lögreglulögum, nr. 90/1996 (afbrotavarnir, vopnaburður og eftirlit með lögreglu).
Frá meiri hluta allsherjar- og menntamálanefndar.
Nefndin hefur fjallað um málið og fengið á sinn fund gesti frá dómsmálaráðuneyti, héraðssaksóknara, nefnd um eftirlit með störfum lögreglu, dómstólasýslunni, lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu, Lögreglustjórafélagi Íslands, Mannréttindaskrifstofu Íslands, Persónuvernd, embætti ríkislögreglustjóra, Lögmannafélagi Íslands, Mannréttindastofnun Háskóla Íslands, Íslandsdeild Amnesty International, Róbert R. Spanó, og ríkissaksóknara.
Nefndinni bárust átta umsagnir sem eru aðgengilegar undir málinu á vef Alþingis. Auk þess bárust þrjú minnisblöð frá dómsmálaráðuneytinu og minnisblað frá Persónuvernd.
Meginefni frumvarpsins.
Með frumvarpinu eru lagðar til breytingar á lögreglulögum, nr. 90/1996. Meginbreytingar frumvarpsins lúta að starfi lögreglu í þágu afbrotavarna og er þeim ætlað að skýra og styrkja heimildir lögreglu til aðgerða. Samhliða því er eftirlit með störfum lögreglu eflt með því að mæla fyrir um að starfrækja skuli innra gæðaeftirlit með störfum lögreglu og kveðið á um starfsemi stýrihóps um skipulagða brotastarfsemi. Þá er með frumvarpinu lagt til að lögfesta sérstakt ákvæði og lagastoð fyrir nánari reglum um meðferð og notkun vopna hjá lögreglu, auk fleiri breytinga sem snúa m.a. að því að skerpa á ákvæði laganna um móttöku erlends lögregluliðs.
Umfjöllun nefndarinnar.
Tilefni og nauðsyn lagasetningar.
Fyrir nefndinni var rætt um tilefni og markmið frumvarpsins en það felur í sér tiltekin nýmæli um heimildir lögreglu til afbrotavarna. Í slíkum heimildum felst geta lögreglu til að bregðast við og grípa til aðgerða áður en grunur er um að einstök brot hafi verið framin. Fyrir nefndinni kom fram að eðli löggæslu hefði tekið miklum breytingum á undanförnum árum, þ.e. störf lögreglu fælust að miklu leyti í upplýsingaöflun og greiningu upplýsinga vegna breytts afbrotamynsturs, aukinnar hættu á hryðjuverkum og alþjóðlegrar skipulagðrar brotastarfsemi.
Nefndin hefur jafnframt fjallað um þróun heimilda löggæsluyfirvalda til afbrotavarna á Norðurlöndunum en í greinargerð með frumvarpinu kemur m.a. fram að starfsumhverfi, og lagaheimildir lögreglu á sviði afbrotavarna eru mun takmarkaðri hér á landi samanborið við nágrannaríki, einkum að því er varðar öryggi ríkisins. Fyrir nefndinni var jafnframt rætt um að þær heimildir sem eru til staðar í núgildandi lögum séu ekki nægilega skýrar og ekki sé ljóst hversu langt heimildir lögreglu nái til að grípa til aðgerða í þágu afbrotavarna, þar á meðal hversu íþyngjandi inngrip í friðhelgi einkalífs slíkar aðgerðir geta falið í sér.
Meiri hlutinn telur mikilvægt að lögreglan geti sinnt störfum sínum í þágu almennings og komið í veg fyrir afbrot, sérstaklega í alvarlegum tilvikum sem kunna að varða skipulagða brotastarfsemi eða hættu fyrir öryggi ríkisins. Meiri hlutinn telur jafnframt nauðsynlegt að lagaákvæði sem mæli fyrir um slíkar heimildir séu skýr, afmörkuð og kveði á um skilyrði fyrir beitingu þeirra. Nefndin hefur fjallað ítarlega um ákvæði frumvarpsins sem varða heimildir lögreglu í þágu afbrotavarna eins og gerð er grein fyrir í nefndaráliti þessu. Vísast nánar til þeirrar umfjöllunar sem og umfjöllunar um breytingartillögur meiri hlutans.
Samræmi við stjórnarskrá.
Við umfjöllun nefndarinnar um heimildir lögreglu samkvæmt frumvarpinu var sérstaklega fjallað um samræmi ákvæða þess við stjórnarskrá lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944, en ákvæði frumvarpsins varða takmarkanir á rétti einstaklinga til friðhelgi einkalífs skv. 71. gr. stjórnarskrárinnar, sbr. einnig 8. gr. mannréttindasáttmála Evrópu og lög um mannréttindasáttmála Evrópu, nr. 62/1994. Nefndin hefur fjallað um hvort heimildir lögreglu til afskipta af borgurum séu skýrt afmarkaðar samkvæmt frumvarpinu og að ekki sé gengið lengra en nauðsynlegt er með heimildunum.
Við umfjöllun nefndarinnar um samræmi frumvarpsins við ákvæði 71. gr. stjórnarskrárinnar og 8. gr. mannréttindasáttmála Evrópu fékk nefndin m.a. á sinn fund Róbert R. Spanó sem reifaði sjónarmið sem horfa þurfi til. Með vísan til 1. mgr. 19. gr. laga nr. 55/1991, um þingsköp Alþingis, fékk meiri hlutinn leyfi til að vitna til orða hans sem féllu á lokuðum fundi. Vísar hann til þess að á stjórnvöldum hvíli annars vegar neikvæðar skyldur til að koma í veg fyrir að brotið sé á mannréttindum borgara, m.a. með því að takmarka valdheimildir lögreglu. Hins vegar hvíli á stjórnvöldum jákvæðar skyldur um að grípa til aðgerða til að tryggja mannréttindi, m.a. líf og velferð almennings. Þær jákvæðu skyldur geti sem slíkar verið brotnar ef lagaumhverfið er of veikt til að takast á við almannahættu. Þannig togast á andstæð sjónarmið. Með vísan til framsetningar ákvæða frumvarpsins og fyrirliggjandi dómaframkvæmdar Mannréttindadómstóls Evrópu taldi hann ekki gengið lengra en þekktist á hinum Norðurlöndunum og að frumvarpið væri í samræmi við þær kröfur sem taka þurfi mið af.
Meiri hlutinn tekur undir framangreind sjónarmið og telur að heimildir lögreglu til afskipta af borgurunum séu afmarkaðar með frumvarpinu og háðar skýrum skilyrðum auk þess að sæta eftirliti. Líkt og rakið er í minnisblaði dómsmálaráðuneytis, dags. 10. maí 2024, þá er tilgangur þeirra heimilda sem lagðar eru til með frumvarpinu að vernda almenning gegn þeirri ógn sem getur stafað af skipulagðri brotastarfsemi og öðrum brotum sem geta falið í sér ógn við öryggi ríkisins. Meiri hlutinn telur mikilvægt að lögregla hafi afmarkaðar heimildir á grundvelli eftirlits óháðs aðila til að sinna störfum sínum samkvæmt lögreglulögum, sem felst m.a. í því að gæta almannaöryggis og koma í veg fyrir athafnir sem raska öryggi borgaranna og ríkisins. Þá hefur nefndin fjallað um hvort heimildir lögreglu til afskipta af borgurum séu skýrt afmarkaðar samkvæmt frumvarpinu og að ekki sé gengið lengra en nauðsynlegt er með heimildunum og leggur til breytingartillögur á frumvarpinu með hliðsjón af þeirri umfjöllun eins og nánar verður skýrt frá í áliti þessu.
Aðgerðir í þágu afbrotavarna (a-liður 6. gr.).
Með a-lið 6. gr. frumvarpsins er lagt til að við lögreglulögin bætist ný grein, 15. gr. a, um að lögreglu verði heimilt, í því skyni að stemma stigu við afbrotum, að nýta, svo sem til greiningar, allar þær upplýsingar sem hún býr yfir eða aflar við framkvæmd almennra löggæslustarfa og frumkvæðisverkefna, þar á meðal samskipti við uppljóstrara, eftirlit á almannafæri og vöktun vefsíðna sem opnar eru almenningi. Í greinargerð segir að ákvæðinu sé ætlað að veita skýra lagastoð fyrir núverandi greiningarstarf lögreglu sem fram fer í afbrotavarnaskyni og grundvöllur lagður fyrir innleiðingu á svonefndri upplýsingamiðaðri löggæslu. Nauðsynlegt sé að lögregla geti notað upplýsingar sem hún aflar í daglegum störfum sínum í þeim tilgangi að afstýra afbrotum.
Fyrir nefndinni var rætt um gildandi heimildir lögreglu til aðgerða í þágu afbrotavarna en fram komu sjónarmið um að þær væru ekki skýrar. Skv. 2. gr. lögreglulaga, nr. 90/1996, er eitt af hlutverkum lögreglu að stemma stigu við afbrotum og koma í veg fyrir athafnir sem raska öryggi borgaranna og ríkisins. Þá er í 15. gr. lögfest svokallað allsherjarumboð lögreglu en þar kemur fram að lögreglu sé heimilt að hafa afskipti af borgurunum til að halda uppi almannafriði og allsherjarreglu eða koma í veg fyrir yfirvofandi röskun til að gæta öryggis einstaklinga eða almennings eða til að afstýra afbrotum eða stöðva þau.
Í umsögnum og fyrir nefndinni komu fram sjónarmið um að nauðsynlegt væri að afmarka skýrlega hverjar heimildir lögreglu eru til eftirlits og var lýst yfir áhyggjum af því að gengið yrði of nærri rétti einstaklinga til friðhelgis einkalífs ef heimildir til afbrotavarna stuðluðu að handahófskenndu eftirliti lögreglu og víðtækri upplýsingasöfnun lögreglu um almenna borgara. Líkt og segir í greinargerð með frumvarpinu verður eftirlit samkvæmt ákvæði þessu ávallt að vera almenns eðlis, þ.e. það skal beinast að tilteknu svæði eða opinberum viðburðum og samkomum.
Þá hefur ákvæðið tekið breytingum frá því að frumvarpið var fyrst lagt fram á 153. löggjafarþingi. Er nú áréttað í 2. mgr. ákvæðisins að um vinnslu persónuupplýsinga gildi ákvæði laga um vinnslu persónuupplýsinga í löggæslutilgangi, nr. 75/2019. Meiri hlutinn undirstrikar jafnframt að þau lög gildi um alla vinnslu persónuupplýsinga af hálfu lögreglu sem fram fer í löggæslutilgangi, sbr. 40. gr. lögreglulaga.
Aðgerðir til að sporna gegn skipulagðrar brotastarfsemi (b-liður 6. gr.).
Með nýju ákvæði sem verði 15. gr. b laganna er lagt til að hafi lögregla áreiðanlegar upplýsingar um að tiltekinn einstaklingur taki virkan þátt í skipulögðum brotasamtökum eða hafi annars konar bein tengsl við slík samtök er henni heimilt að afla upplýsinga um viðkomandi skv. 15. gr. a auk þess að fylgjast með ferðum hans á almannafæri eða öðrum stöðum sem almenningur hefur aðgang að. Ákvörðun um að viðhafa eftirlit með einstaklingi verður aðeins tekin af lögreglustjóra og skal bera hana undir stýrihóp um skipulagða brotastarfsemi til staðfestingar svo fljótt sem auðið er og eigi síðar en þremur sólarhringum eftir að ákvörðun er tekin. Ákvörðun skal skráð í kerfi lögreglu. Þá skal eftirlit ekki viðhaft lengur en nauðsynlegt er.
Fyrir nefndinni var rætt um þýðingu þess að hafa tengsl við skipulögð brotasamtök. Samkvæmt 2. mgr. 175. gr. a almennra hegningarlaga, nr. 19/1940, er með skipulögðum brotasamtökum átt við félagsskap þriggja eða fleiri manna sem hefur það að meginmarkmiði, beint eða óbeint í ávinningsskyni, að fremja með skipulegum hætti refsiverðan verknað sem varðar að minnsta kosti 4 ára fangelsi, eða þegar verulegur þáttur í starfseminni felst í því að fremja slíkan verknað. Í greinargerð frumvarpsins kemur fram að með tengslum við skipulögð brotasamtök er vísað til skilgreiningar í 175. gr. a almennra hegningarlaga og krafa gerð um að upplýsingar séu til staðar um virka þátttöku eða annars konar bein tengsl viðkomandi við slík samtök án þess þó að grunur þurfi að vera um refsiverða háttsemi af hans hálfu. Meiri hlutinn tekur undir þessi sjónarmið.
Meiri hlutinn áréttar að með beinum tengslum er m.a. átt við einstaklinga sem veita slíkum samtökum beina aðstoð eða liðsinni án þess þó að vera sjálfir meðlimir eða þátttakendur. Ekki verður heimilt að hafa eftirlit með einstaklingum sem hafa aðeins óbein tengsl við skipulögð brotasamtök, eins og til að mynda eingöngu fjölskyldutengsl.
Við meðferð málsins í nefndinni var rætt um samanburð á heimildum lögreglulaga og rannsóknarheimildir samkvæmt lögum um meðferð sakamála, nr. 88/2008, þegar grunur um afbrot liggur fyrir. Fram kom að í frumvarpinu fælust auknar heimildir lögreglu til að koma í veg fyrir afbrot, enda væri engin heimild til staðar í gildandi lögum fyrir lögreglu til að hafa skipulegt eftirlit með einstaklingi sem ekki er grunaður um brot. Meiri hlutinn telur mikilvægt að slík heimild sé til staðar svo að lögreglan geti sinnt skyldum sínum og stemmt stigu við afbrotum sem varða skipulagða brotastarfsemi sem kann að fela í sér alvarlega refsiverða háttsemi. Meiri hlutinn undirstrikar að ekki er um að ræða almenna heimild fyrir lögreglu til að safna upplýsingum eða fylgjast á skipulagðan hátt með almenningi heldur er um að ræða skýrt afmarkaða heimild sem varðar aðeins afbrotavarnir vegna skipulagðra brotasamtaka eins og þau eru skilgreind í almennum hegningarlögum. Þá leggur meiri hlutinn áherslu á að við beitingu ákvæðisins þurfi að hafa í huga mörk lögreglulaga og laga um meðferð sakamála.
Fyrir nefndinni var jafnframt rætt um að lögregla væri í störfum sínum bundin af ákvæðum lögreglulaga um framkvæmd lögreglustarfa, m.a. 2. mgr. 13. gr. og 14. gr. laganna sem fjalla um skyldur og valdbeitingu handhafa lögregluvalds. Reglurnar grundvallast á meðalhófsreglu stjórnsýsluréttarins sem felur m.a. í sér að stjórnvöld verði að gæta hófs í meðferð valds síns, sbr. 12. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Þannig skal lögreglan beita vægasta úrræði sem völ er á ef það nægir til að náð verði því markmiði sem að er stefnt og valdbeiting verður að vera hófleg miðað við þá almannahagsmuni sem í húfi eru. Meiri hlutinn undirstrikar að meðalhófsreglan hefur mikla þýðingu við störf lögreglu og sérstaklega við framkvæmd aðgerða í þágu afbrotavarna.
Eftir þinglega meðferð frumvarpsins á 153. löggjafarþingi voru gerðar breytingar á frumvarpinu, m.a. hvað varðar ákvæði um aðgerðir til að sporna gegn skipulagðri brotastarfsemi. Hert hefur verið á skilyrðum varðandi ákvörðun um eftirlit með einstaklingi í 15. gr. b þar sem krafist er að ákvörðun verði að bera undir stýrihóp til staðfestingar eins fljótt og unnt er og eigi síðar en þremur sólarhringum eftir að ákvörðun er tekin. Þá hafa verið gerðar breytingar á orðalagi þannig að skýrt er kveðið á um að upplýsingar sem lögregla hefur skuli vera áreiðanlegar auk þess sem skilgreint er hvað átt er við með tengslum einstaklings við skipulögð brotasamtök. Meiri hlutinn leggur jafnframt til breytingar á ákvæðinu í fyrirliggjandi frumvarpi sem gerð verður nánari grein fyrir.
Afbrotavarnir í þágu öryggis ríkisins (c-liður 6. gr.).
Með nýrri 15. gr. c er lagt til að lögreglu verði heimilt að taka ákvörðun um eftirlit, líkt og mælt er fyrir um skv. 15. gr. b, með einstaklingi sem lögregla hefur áreiðanlegar upplýsingar um að kunni að stafa sérgreind hætta af fyrir öryggi ríkisins eða almennings. Skilyrði er að hætta sé á að framið verði brot sem varðað getur a.m.k. fimm ára hámarksfangelsisrefsingu skv. X. eða XI. kafla almennra hegningarlaga, nr. 19/1940.
Þá er lögreglu heimilt að afla upplýsinga, þar á meðal persónuupplýsinga, hjá öðrum stjórnvöldum og stofnunum ef það er nauðsynlegt og til þess fallið að hafa verulega þýðingu fyrir störf hennar í tengslum við rannsókn alvarlegra brota gegn X. og XI. kafla almennra hegningarlaga, nr. 19/1940, eða til að afstýra slíkum brotum. Viðkomandi stjórnvaldi eða stofnun er skylt að verða við beiðni samkvæmt ákvæði þessu.
Með 1. gr. frumvarpsins er lögð til breyting á 5. gr. laganna um ríkislögreglustjóra og er markmið þeirrar breytingar að kveða skýrt á um að embættið starfræki lögreglurannsóknar- og greiningardeild sem hefur bæði það hlutverk að koma í veg fyrir sem og að rannsaka landráð og brot gegn stjórnskipan ríkisins og æðstu stjórnvöldum, leggja mat á hættu á hryðjuverkum og skipulagðri brotastarfsemi og sinna upplýsingaöflun og greiningum í þágu afbrotavarna á landsvísu, m.a. með rekstri miðlægs gagnagrunns. Líkt og segir í greinargerð er með því tekinn af allur vafi um að greiningardeildin fari með hið mikilvæga hlutverk sem felst í fyrirbyggjandi aðgerðum til að koma í veg fyrir brot gegn öryggi ríkisins. Ákvörðun um eftirlit á grundvelli 15. gr. c verði því aðeins tekin af hálfu ríkislögreglustjóra.
Fyrir nefndinni var rætt um heimildir lögreglu til að afla upplýsinga frá öðrum stjórnvöldum og stofnunum. Í 11. gr. lögreglulaga er mælt fyrir um samvinnu lögreglu við önnur stjórnvöld, stofnanir, félagasamtök og einkaaðila við lögreglurannsóknir og framkvæmd löggæslu. Samkvæmt ákvæðinu er lögreglu og samstarfsaðilum heimilt að skiptast á upplýsingum, þar á meðal persónuupplýsingum, að því marki sem nauðsynlegt er til að sinna lögbundnum verkefnum. Fyrir nefndinni kom fram að grundvallarmunur er á milli þessara ákvæða þar sem með frumvarpinu er verið að efla heimild lögreglu til upplýsingaöflunar þegar mál varða öryggi ríkisins og tryggja að stjórnvöld og stofnanir afhendi upplýsingar á grundvelli lagaskyldu, sem lögreglu er nauðsynlegt að fá vegna slíkra mála.
Heimild til haldlagningar í þágu öryggis ríkisins (3. mgr. c-liðar 6. gr.).
Í nýrri 3. mgr. 15. gr. c er lagt til að lögreglu verði heimilt að leggja hald á muni í eigu eða vörslum annars aðila en sætir eftirliti eða beina því til eiganda eða vörsluhafa að veita aðgang að munum eða láta í té upplýsingar sem hann hefur að geyma, svo sem með því að afhenda afrit af skjali eða annars konar upplýsingum. Skilyrði fyrir haldlagningu eru að hún sé nauðsynleg og líkleg til að veita lögreglu upplýsingar sem hafa verulega þýðingu fyrir aðgerðir til að koma í veg fyrir brot gegn X. eða XI. kafla almennra hegningarlaga, nr. 19/1940, og að ríkir almannahagsmunir eða einkahagsmunir krefjist þess og skal haldlagning ákveðin með úrskurði dómara. Í ákvæðinu er sérstaklega tilgreint að um er að ræða heimild fyrir lögreglu áður en fyrir liggur grunur um afbrot en leiði haldlagning til gruns um afbrot skal rannsókn fara fram samkvæmt lögum um meðferð sakamála.
Líkt og kemur fram í greinargerð með frumvarpinu er lögreglu veitt afmörkuð heimild til að beita þvingunarúrræði í því skyni að koma í veg fyrir brot gegn öryggi ríkisins. Heimildin nær aðeins til haldlagningar á munum eða gögnum sem eru í vörslum þriðja aðila. Meiri hlutinn bendir á að lögregla hefur því ekki heimild samkvæmt þessu ákvæði til að leggja hald á muni í vörslu þess aðila sem sætir eftirliti nema fyrir liggi grunur um tiltekið brot og skal rannsókn þá fara fram samkvæmt lögum um meðferð sakamála, nr. 88/2008, sem og ef haldlagning leiðir til gruns um afbrot. Því er um að ræða takmarkaðri heimild en skv. 68. og 69. gr. laga um meðferð sakamála, nr. 88/2008, um hald á munum og ávallt þarf að liggja fyrir úrskurður dómara en ekki verður hægt að byggja á samþykki þriðja aðila.
Stýrihópur um skipulagða brotastarfsemi.
Frumvarpið var áður lagt fram á 153. löggjafarþingi en í kjölfar umfjöllunar allsherjar- og menntamálanefndar um málið var frumvarpið endurflutt á yfirstandandi þingi með breytingum sem byggjast á ábendingum umsagnaraðila og umfjöllunar nefndarinnar um efni frumvarpsins og mögulegar úrbætur.
Með vísan til þess er með fyrirliggjandi frumvarpi kveðið á um að starfræktur skuli stýrihópur um skipulagða brotastarfsemi sem hafi það hlutverk að tryggja samræmingu lögreglu á landsvísu til að sporna gegn skipulagðri brotastarfsemi og efla samvinnu og upplýsingaskipti á milli lögregluembætta. Stýrihópur þessi var stofnaður í byrjun árs 2021 og hefur verið að störfum frá þeim tíma. Hlutverk hans hefur verið að veita lögreglustjórum stuðning í málum er varða skipulagða brotastarfsemi, efla samvinnu milli lögreglustjóra og samræma verklag, m.a. með því að efla samvinnu og upplýsingaskipti á milli lögregluembætta. Hann vinnur jafnframt að því að efla fræðslu til lögreglustjóra og hafa yfirsýn í málaflokknum. Þá er það enn fremur hlutverk hópsins að veita öðrum lögregluembættum aðstoð þegar um rannsókn á skipulagðri brotastarfsemi er að ræða. Meiri hlutinn telur rétt að kveðið sé skýrt á um stýrihópinn og skipun hans í lögum til að tryggja starfsemi hans til framtíðar, en mikilvægt er að lögregla geti unnið í málaflokki þessum sem ein heild. Með starfrækslu stýrihópsins getur lögregla jafnframt forgangsraðað verkefnum og fjárveitingum til málaflokksins á miðlægan hátt og aukið þannig verulega skilvirkni og árangur rannsókna sem beinast gegn skipulagðri brotastarfsemi.
Þá er lagt til að ríkissaksóknari setji verklagsreglur um aðgerðir gegn skipulagðri brotastarfsemi, þar á meðal um starfsemi og skipun stýrihópsins. Embættið gaf út slíkar verklagsreglur í mars 2023 og fá þær því skýra lagastoð með ákvæði þessu. Í núverandi reglum er mælt fyrir um að héraðssaksóknari beri ábyrgð á stýrihópnum og að fulltrúi embættisins leiði jafnframt hópinn. Er talið rétt að kveðið sé á um ábyrgð, formennsku og tilhögun skipunar hópsins í verklagsreglum frekar en í lögum, m.a. í þágu sveigjanleika, enda stýrihópurinn tiltölulega nýstofnaður og starf hans að mörgu leyti enn í þróun.
Innra og ytra eftirlit með störfum lögreglu.
Samkvæmt 1. gr. frumvarpsins er lagt til að við 5. gr. lögreglulaga bætist nýtt ákvæði sem kveði á um að ríkislögreglustjóri skuli starfrækja innra gæðaeftirlit með störfum lögreglu. Hlutverk þess verði að stuðla að bættri löggæslu og hafa eftirlit með að lögregla starfi í samræmi við lög og verklagsreglur. Gert er ráð fyrir að gæðastjóri lögreglu sé sjálfstæður í störfum sínum og að innra gæðaeftirlit lögreglu starfi sem sjálfstæð eining innan embættis ríkislögreglustjóra. Gæðastjóri skal skipaður af ráðherra og sætir ekki boðvaldi ríkislögreglustjóra við meðferð mála.
Fyrir nefndinni var rætt um muninn á innra og ytra eftirliti lögreglu. Líkt og rakið er í greinargerð með frumvarpinu er innra eftirlit lögreglu samkvæmt gildandi lögum fyrst og fremst á ábyrgð hvers og eins lögregluembættis fyrir sig. Þá er m.a. vísað til þess að með stofnun embættis gæðastjóra sem hefur á hendi miðlægt innra eftirlit uppfylli stjórnvöld einnig alþjóðlegar skuldbindingar sem Ísland hefur gengist undir með þátttöku í samtökum ríkja innan Evrópuráðsins gegn spillingu (GRECO). Í skýrslu þeirra um varnir gegn spillingu hjá æðstu handhöfum framkvæmdarvalds og löggæslu á Íslandi í apríl 2018 er m.a. mælst til þess að komið verði á fót miðlægri einingu innan stofnanauppbyggingar lögreglu sem yrði m.a. falið það hlutverk að annast innra eftirlit undir ábyrgð ríkislögreglustjóra. Þessar ábendingar voru ítrekaðar í eftirfylgniskýrslu árið 2022 og er við þessu brugðist með frumvarpinu en íslensk stjórnvöld eru skuldbundin að þjóðarrétti til að innleiða tilmæli GRECO í samræmi við úttektarskýrslu samtakanna.
Nefndin fjallaði jafnframt um mikilvægi ytra eftirlits með störfum lögreglu. Í umsögn nefndar um eftirlit með lögreglu er vísað til þess að nefndin sé háð því að lögreglan afhendi þau gögn sem óskað er eftir. Samkvæmt 6. mgr. 35. gr. a lögreglulaga er ríkissaksóknara, héraðssaksóknara og lögreglustjórum, þ.m.t. ríkislögreglustjóra, skylt að afhenda nefndinni þær upplýsingar sem hún þarf til að sinna starfsskyldum sínum. Þetta sé grundvallarforsenda fyrir því að nefndin geti sinnt hlutverki sínu. Í minnisblaði dómsmálaráðuneytis, dags. 10. maí 2024, er tekið undir það að tryggja beri að nefndinni berist þau gögn sem hún þarf til að sinna hlutverki sínu án þess þó að rannsóknarhagsmunir í yfirstandandi sakamáli hjá lögreglu eða ákæruvaldi geti spillst. Ráðuneytið muni taka til skoðunar hvort tilefni sé til að kveða nánar á um afhendingu gagna til nefndarinnar í reglum um nefnd um eftirlit með lögreglu.
Meiri hlutinn áréttar að innra eftirliti með störfum lögreglu er ekki ætlað að koma í veg fyrir óháð ytra eftirliti með störfum lögreglu. Það er mat meiri hlutans að innra eftirlit sé til þess fallið að styrkja umgjörð eftirlits með lögreglu og stuðla að samræmdu verklagi á milli lögregluembætta. Jafnframt sé mikilvægt að halda áfram að vinna að því að efla nefnd um eftirlit með lögreglu og tryggja að hún geti sinnt hlutverki sínu. Meiri hlutinn leggur áherslu á að auknum heimildum lögreglu þurfi jafnframt að fylgja ábyrgð og eftirlit. Lagðar eru til breytingar á ákvæðum frumvarpsins sem varða eftirlit með heimildum lögreglu, sem gerð verður nánari grein fyrir.
Vinnsla persónuupplýsinga.
Í umsögn Persónuverndar er bent á að framkvæma þyrfti mat á áhrifum frumvarpsins sem slíks á persónuvernd, sbr. 26. gr. laga nr. 75/2019, um vinnslu persónuupplýsinga í löggæslutilgangi. Í 1. mgr. ákvæðisins kemur fram að ef líklegt er að tiltekin tegund vinnslu geti haft í för með sér mikla áhættu fyrir réttindi og frelsi einstaklinga skuli ábyrgðaraðili láta fara fram mat á áhrifum fyrirhugaðra vinnsluaðgerða á vernd persónuupplýsinga áður en vinnslan hefst og er áréttað mikilvægi þess að framkvæma slíkt mat. Þá er áréttað mikilvægi þess að við vinnslu persónuupplýsinga verði gætt að meginreglum laga um vinnslu persónuupplýsinga í löggæslutilgangi, sbr. 1. mgr. 4. gr. laga nr. 75/2019. Sérstaklega er mikilvægt að huga að þeirri meginreglu að persónuupplýsingar skuli fengnar í skýrt tilgreindum, lögmætum og málefnalegum tilgangi og að þær skuli ekki vera langt umfram það sem nauðsynlegt er miðað við tilgang vinnslunnar.
Í minnisblaði dómsmálaráðuneytisins, dags. 10. maí 2024, er bent á að í frumvarpinu sé sérstaklega tilgreint að öll vinnsla persónuupplýsinga sem fram fari á grundvelli ákvæða frumvarpsins skuli lúta þeim reglum sem gilda samkvæmt lögum nr. 75/2019. Þá tekur ráðuneytið undir ábendingar Persónuverndar um að framkvæma beri mat á áhrifum persónuverndar vegna frumvarpsins í samræmi við 26. gr. laganna. Ábyrgðaraðili í þessu tilviki teldist vera sá lögreglustjóri sem ber ábyrgð á vinnslu upplýsinga vegna aðgerða lögreglu. Þá bendir ráðuneytið á að ljóst sé að áhrifamat skv. 26. gr. skuli fyrst fara fram eftir að breytingar þær á lögreglulögum sem frumvarpið kveður á um hafi tekið gildi. Ráðuneytið geri því ráð fyrir að lögregluembættin taki, í samráði við persónuverndarfulltrúa lögreglu, ákvörðun um hvort nauðsynlegt sé að mat á áhrifum í samræmi við 26. gr. fari fram, verði frumvarpið að lögum. Þá tekur ráðuneytið jafnframt undir aðrar almennar ábendingar Persónuverndar um öflun og vinnslu persónuupplýsinga og tekur fram að við gerð hins almenna áhrifamats vegna frumvarpsins hafi ráðuneytið haft hliðsjón af sjónarmiðum um vernd persónuupplýsinga og hafi þar vegið þyngst að öll vinnsla á slíkum upplýsingum sem fram fer á grundvelli ákvæða frumvarpsins falli undir lög nr. 75/2019 og reglugerð nr. 577/2020, um skrár lögreglu og vinnslu persónuupplýsinga í löggæslutilgangi. Af því leiði m.a. að meginreglur 4. gr. laga nr. 75/2019, sem og ákvæði 7. gr. þeirra, gilda um skráningu persónuupplýsinga á grundvelli ákvæða frumvarpsins.
Með hliðsjón af framangreindu telur meiri hlutinn skýrt að lög nr. 75/2019, um vinnslu persónuupplýsinga í löggæslutilgangi, eiga við um alla upplýsingaöflun lögreglu samkvæmt ákvæðum frumvarpsins. Í 4. gr. laga nr. 75/2019 er mælt fyrir um hvaða atriða beri að gæta við vinnslu persónuupplýsinga, sbr. a–f-lið 1. mgr. 4. gr. laganna, en þær skuli m.a. unnar með lögmætum og sanngjörnum hætti og vinnslan sé lögbæru yfirvaldi nauðsynleg vegna verkefna í löggæslutilgangi, öflun upplýsinga sé í skýrt tilgreindum, lögmætum og málefnalegum tilgangi, persónuupplýsingar séu áreiðanlegar, ekki aflað umfram það sem nauðsynleg sé miðað við tilgang vinnslunnar og viðeigandi öryggi þeirra sé tryggt. Að mati meiri hlutans samræmast ákvæði frumvarpsins lögum nr. 75/2019. Meiri hlutinn áréttar að öðru leyti mikilvægi þess að mat á áhrifum persónuverndar skv. 26. gr. laga nr. 75/2019 fari fram hjá lögregluembættum landsins, verði frumvarpið að lögum, einkum í þeim tilvikum sem vinnsla kann að varða mikilvæg réttindi líkt og friðhelgi einkalífs, sbr. 71. gr. stjórnarskrár og 8. gr. mannréttindasáttmála Evrópu.
Þá vill meiri hlutinn geta þess að skv. 6. mgr. 4. gr. laga nr. 90/2018, um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga, sbr. reglugerð Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) 2016/679, gilda ákvæði laganna ekki um vinnslu persónuupplýsinga af hálfu ríkisins í þágu öryggis- og varnarmála og í tengslum við það að koma í veg fyrir, rannsaka, koma upp um eða saksækja fyrir refsiverð brot eða fullnægja refsiviðurlögum, þ.m.t. að vernda gegn og koma í veg fyrir ógnir við almannaöryggi. Sá sem hefur sætt eftirliti og hlotið hefur tilkynningu lögreglu þar um samkvæmt 6. gr. frumvarpsins hefur rétt á að leggja fram kvörtun hjá Persónuvernd í þeim tilvikum er lögregla takmarkar rétt hans að þessu leyti í samræmi við ákvæði IV. kafla. laga nr. 75/2019 um vinnslu persónuupplýsinga í löggæslutilgangi, sbr. reglugerð Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 2016/680.
Valdbeiting lögreglu og meðferð vopna.
Með frumvarpinu er lögfest ákvæði um meðferð og notkun vopna hjá lögreglu auk þess sem sett er lagastoð fyrir nánari reglur þess efnis, sbr. 5. gr. frumvarpsins. Í 1. mgr. 3. gr. vopnalaga, nr. 16/1998, er mælt fyrir um heimild fyrir ráðherra til að setja reglur um vopn og tæki sem eru í eigu lögreglu. Í greinargerð með frumvarpinu er vísað til þess að það teljist æskilegt að mæla fyrir um meðferð og notkun vopna í lögreglulögum og reglum settum á grundvelli þeirra frekar en samkvæmt vopnalögum en ekki er um að ræða efnislegar breytingar á reglum sem gilda um þau vopn sem lögreglu er heimilt að nota og hvernig meðferð þeirra er háttað. Í umsögn Lögreglustjórafélags Íslands er tekið undir það að eðlilegt sé að kveðið sé á um grundvöll lagaheimildar fyrir ráðherra til að setja ítarlegar valdbeitingarreglur í lögreglulögum. Jafnframt er undirstrikað að með þessari lagabreytingu felist engin breyting á verklagi lögreglu við valdbeitingu eða vopnaburð heldur einungis verið að færa lagastoðina úr vopnalögum í lögreglulögin.
Meiri hlutinn vill árétta að með frumvarpinu er ekki er verið að auka heimildir lögreglu til vopnaburðar heldur fyrst og fremst verið að flytja lagastoð fyrir þeim heimildum sem nú er að finna í reglugerð samkvæmt vopnalögum yfir í lögreglulögin. Það hefur hingað til ekki þótt ástæða til þess að vopnaburður lögreglu skuli vera almennur hér á landi og áréttar meiri hlutinn að til mikils er að vinna fyrir samfélagið allt að svo megi áfram vera.
Breytingartillögur.
Breyting á b-lið 6. gr. um aðgerðir til að sporna gegn skipulagðri brotastarfsemi (15. gr. b).
Meiri hlutinn telur mikilvægt að lögreglan hafi tilteknar heimildir til að viðhafa eftirlit með einstaklingum sem taka virkan þátt eða hafa annars konar bein tengsl við skipulögð brotasamtök eða sem af kann að stafa sérgreind hætta fyrir öryggi ríkisins eða almenning. Meiri hlutinn leggur til breytingu á ákvæðinu með það að markmiði að afmarka nánar heimildir lögreglu til að viðhafa eftirlit með einstaklingum með því að skilgreina nánar aðkomu stýrihóps um skipulagða brotastarfsemi og leggja til strangari skilyrði þess að viðhafa eftirlit í lengri tíma.
Samkvæmt frumvarpinu getur aðeins lögreglustjóri tekið ákvörðun um eftirlit með einstaklingi skv. 15. gr. b og skal bera slíka ákvörðun undir stýrihóp um skipulagða brotastarfsemi til staðfestingar svo fljótt sem auðið er og eigi síðar en þremur sólarhringum eftir að ákvörðun er tekin. Með breytingartillögu meiri hlutans á ákvæðinu verður hnykkt á því að sá lögreglustjóri sem tekur ákvörðun um eftirlit með einstaklingi undir stýrihópinn skuli ekki taka þátt í afgreiðslu málsins á vettvangi stýrihópsins.
Við umfjöllun nefndarinnar um málið var rætt um fyrirkomulag eftirlits þegar það er viðhaft í lengri tíma. Grundvallarreglan verður ávallt sú að ekki skuli viðhafa eftirlit lengur en nauðsynlegt er. Meiri hlutinn leggur til að verði nauðsynlegt að viðhafa eftirlit umfram fjórar vikur þá skuli lögreglustjóri taka ákvörðun um framlengingu eftirlits og bera hana á ný undir stýrihópinn til staðfestingar eða synjunar. Komi til þess að einstaklingur sé undir eftirliti á grundvelli ákvæðisins lengur en fjóra mánuði í senn, þ.e. án þess að grunur liggi fyrir um afbrot, þá skuli bera ákvörðun lögreglustjóra undir héraðsdóm til staðfestingar. Um þá málsmeðferð fer skv. XV. kafla laga um meðferð sakamála eftir því sem við á. Ljóst þykir að til þess að það eftirlit sem miðað er að þjóni tilgangi sínum, verði sá einstaklingur sem það beinist að ekki boðaður á dómþing þar sem krafa um staðfestingu þess verður borin undir dómara og því verði lögreglustjóri að gera kröfu um að einstaklingurinn verði ekki kvaddur fyrir dóm, sbr. 1. mgr. 103. gr. og 1. mgr. 104. gr. laga um meðferð sakamála. Endurskoðun dómara lýtur að því hvort lagaskilyrðum hafi verið mætt og myndi mat dómara þannig snúa að lögmæti ákvörðunar lögreglustjóra um áframhaldandi eftirlit, sbr. 15. gr. b og 15. gr. c, verði frumvarpið að lögum. Áfram verður það skýrt samkvæmt ákvæðinu að ef eftirlit með einstaklingi leiðir til gruns um afbrot skal rannsókn fara fram samkvæmt almennum ákvæðum laga um meðferð sakamála.
Með hliðsjón af þeim breytingum sem eru lagðar til er jafnframt lagt til að ríkissaksóknara verði falið eftirlit með heimildum lögreglu. Allar ákvarðanir skuli skráðar í kerfi lögreglu og tilkynntar til ríkissaksóknara eins fljótt og kostur er. Í ljósi þess að með breytingunni er embætti ríkissaksóknara falið að taka að sér ný verkefni, telur meiri hlutinn mikilvægt að samhliða útfærslu þeirra skuli ráðuneytið leggja mat á þörf fyrir fjármagn svo að tryggja megi að embættið hafi tök á að sinna eftirlitinu, m.a. með hliðsjón af stöðugildum.
Það er skýr afstaða meiri hlutans að ákvæðinu sé ætlað að veita lögreglu skýrt afmarkaða heimild til afskipta af borgurum sem gangi ekki lengra en nauðsynlegt er og verði aðeins beitt vegna tiltekinna brotaflokka sem talið er að mest hætta stafi af fyrir samfélagið. Skipulögð brotastarfsemi hefur aukist til muna á síðustu árum líkt og fram kemur í skýrslum greiningardeildar ríkislögreglustjóra og áhætta vegna skipulagðrar brotastarfsemi telst mjög mikil. Með breytingum sem meiri hlutinn leggur til á ákvæðinu er ætlunin að afmarka með enn skýrari hætti að eftirlit samkvæmt ákvæðinu skuli ekki viðhaft lengur en nauðsynlegt er en í þeim tilvikum sem eftirlitið varir lengur en fjóra mánuði komi til aðkoma dómstóla.
Samkvæmt lögum um meðferð sakamála er ekki krafist dómsúrskurðar til að viðhafa rannsóknaraðgerðir af því tagi sem hér um ræðir heldur aðeins í þeim tilvikum þegar beita á þvingunaraðgerðum, en með því er átt við þegar aðgerð krefst þess að einstaklingur sé beittur valdi eða aðgerðin er talin fela í sér beina skerðingu á friðhelgi viðkomandi. Sams konar eftirlit með einstaklingi og mælt er fyrir um í frumvarpi þessu er þannig ekki háð skilyrði um dómsúrskurð samkvæmt sakamálalögum og er það einnig í samræmi við það fyrirkomulag sem er á Norðurlöndunum. Skilyrði fyrir beitingu úrræða á grundvelli sakamálalaga eru misjöfn eftir eðli þeirra og inngripi í líf þess sem þau beinast að. Samkvæmt 89. gr. sakamálalaga er ráðherra heimilt að tillögu ríkissaksóknara að setja reglur um sérstakar aðferðir og aðgerðir lögreglu við rannsókn sakamála, þ.e. reglugerð nr. 516/2011. Þær rannsóknaraðgerðir sem mælt er fyrir um í reglugerðinni eiga það sameiginlegt að fela ekki í sér beina skerðingu á persónufrelsi eða friðhelgi þess sem þær beinast að. Sumar þeirra, eins og skygging, fela þó í sér óbeina skerðingu sem felst í því að lögregla hefur eftirlit með för einstaklinga og aflar upplýsinga um ferðir þeirra. Hvorki skygging né aðrar rannsóknaraðgerðir samkvæmt reglugerðinni eru bundnar því skilyrði að lögregla verði að afla dómsúrskurðar áður en þeim er beitt, þar sem þær bera ekki einkenni þvingunarráðstafana.
Meiri hlutinn bendir á að heimildir lögreglu sem verða lögfestar með frumvarpinu líkjast framangreindum aðgerðum sem geta vegið nærri friðhelgi einkalífs. Slíkar takmarkanir skuli ávallt byggjast á lögmætum tilgangi og grundvallast á meðalhófi og málefnalegum sjónarmiðum. Með tilliti til þess að um nýmæli varðandi heimildir lögreglu er að ræða og með sérstakri vísan til þess að mælt verður fyrir um endurskoðun ákvæðanna innan þriggja ára, þ.m.t. ákvæða um dómsúrskurð, telur meiri hlutinn rétt að leggja til að lögregla geti aðeins viðhaft eftirlit á grundvelli ákvæða frumvarpsins til lengri tíma en fjögurra mánaða að undangengnum dómsúrskurði.
Breyting á c-lið 6. gr. – afbrotavarnir í þágu öryggis ríkisins (15. gr. c).
Til samræmis við breytingar á 15. gr. b leggur meiri hlutinn jafnframt til breytingar á 15. gr. c sem varða heimildir lögreglu til eftirlits með einstaklingi sem lögregla hefur áreiðanlegar upplýsingar um að kunni að stafa sérgreind hætta af fyrir öryggi ríkisins eða almennings. Með breytingunni verði kveðið á um að sé einstaklingur undir eftirliti lengur en fjóra mánuði skuli bera ákvörðun lögreglustjóra undir héraðsdóm. Um þá málsmeðferð fer skv. XV. kafla laga um meðferð sakamála eftir því sem við á. Þá er jafnframt hnykkt á því að leiði eftirlit með einstaklingi á grundvelli ákvæðisins til gruns um afbrot skal rannsókn fara fram samkvæmt lögum um meðferð sakamála.
Eftirlit með aðgerðum í þágu afbrotavarna (d-liður 6. gr.).
Með frumvarpinu er lagt til að nefnd um eftirlit með lögreglu verði falið að hafa sérstakt eftirlit með aðgerðum lögreglu í þágu afbrotavarna. Samkvæmt frumvarpinu var kveðið á um skyldu lögreglu, þegar eftirliti er hætt, að tilkynna eins fljótt og unnt er til nefndar um eftirlit með lögreglu um ákvarðanir um að viðhafa eftirlit með einstaklingum, um upplýsingabeiðnir sem sendar eru til annarra stjórnvalda og beiðnir um haldlagningu. Þá væri nefndinni heimilt, teldi hún tilefni til, að taka aðgerð til skoðunar.
Með hliðsjón af fyrirliggjandi breytingum á frumvarpinu hvað varðar kröfu um aðkomu dómstóla leggur meiri hlutinn til breytingar sem varða eftirlit með aðgerðum í þágu afbrotavarna. Nefnd um eftirlit með störfum lögreglu mun áfram sinna eftirliti á grundvelli lögreglulaga og taka við tilkynningum frá borgurunum um starfsaðferðir lögreglu. Fallið verður frá því að kveða á um að nefndin hafi sérstakt eftirlit með aðgerðum lögreglu í þágu afbrotavarna sem fyrirhugað var samkvæmt frumvarpinu. Þess í stað verður kveðið á um að ríkissaksóknari hafi eftirlit með framkvæmd lögreglu á aðgerðum á grundvelli 15. gr. b og 15. gr. c. Samhliða þeim breytingum verða ákvæði 8. og 9. gr. frumvarpsins jafnframt felld brott þar sem var kveðið á um breytingar á nefnd um eftirlit með lögreglu, hvað varðar skipan nefndarinnar og skýrslugjöf til Alþingis. Þrátt fyrir það leggur meiri hlutinn áherslu á mikilvægi þess að vinna áfram að því að efla nefnd um eftirlit til lögreglu.
Skylda til að tilkynna viðkomandi um aðgerðir (b- og c-liður 6. gr.).
Með breytingu á 15. gr. d frumvarpsins sem varðar útfærslu á eftirliti er fallið frá því að fela nefnd um eftirlit með lögreglu heimild til að beina því til lögreglustjóra að tilkynna viðkomandi að hann hafi sætt eftirliti ef það er afstaða nefndarinnar að aðgerðir lögreglu hafi ekki uppfyllt skilyrði laganna. Þess í stað er lagt til að í 15. gr. b og 15. gr. c verði kveðið á um að þegar eftirlit með einstaklingi á grundvelli ákvæðanna er lokið skuli lögregla tilkynna þeim sem eftirlitið beindist að um það án tafar nema ríkir hagsmunir standi því í vegi er varða afbrotavarnir, rannsókn sakamála, öryggi ríkisins eða samskipti við erlend ríki. Með ríkum hagsmunum er einkum átt við þau tilvik þegar það er metið sem svo að tilkynning muni valda spjöllum á rannsókn sakamáls, aðgerðum í þágu afbrotavarna eða sé líkleg til að hafa áhrif á hagsmuni tengdum öryggi ríkisins eða samskiptum við erlend ríki. Þá er ríkissaksóknara m.a. falið að hafa eftirlit með því að lögregla tilkynni þeim sem aðgerðir beindust að þegar það á við.
Við umfjöllun nefndarinnar um frumvarpið var fjallað um sjónarmið sem varða mikilvægi þess að einstaklingur sé upplýstur ef hann hefur sætt eftirliti sem uppfylla ekki skilyrði laganna. Í umsögn Persónuverndar var m.a. bent á að það sé liður í að auka gagnsæi um skilyrði fyrir beitingu heimilda lögreglu til eftirlits, að öllum einstaklingum verði tilkynnt um það ef þeir hafa sætt eftirliti þegar því er hætt. Þó með fyrirvara um heimild til að fresta slíkri tilkynningu þar til rannsóknarhagsmunir eru liðnir undir lok.
Meiri hlutinn tekur undir mikilvægi þess að kveða með skýrum hætti á um þá meginreglu að þegar eftirliti er lokið þá skuli lögregla tilkynna þeim sem eftirlitið beindist að um það. Jafnframt sé nauðsynlegt að kveða á um heimildir fyrir lögreglu til að víkja frá þeirri meginreglu þegar ríkir hagsmunir eru fyrir hendi.
Endurskoðunarákvæði.
Loks leggur meiri hlutinn til að kveðið verði á um það að innan þriggja ára frá gildistöku laganna skuli endurskoða framkvæmd vegna ákvæða b-, c- og d-liðar 6. gr. frumvarpsins, þ.m.t. varðandi dómsúrskurð. Skal dómsmálaráðherra skipa sérfræðinefnd til að leggja mat á reynslu af beitingu ákvæðanna sem skal skipuð af fulltrúum nánar tilgreindra aðila.
Með vísan til þess að með frumvarpinu er kveðið á um nýjar heimildir lögreglu sem og með hliðsjón af þeim breytingum sem lagðar eru til við frumvarpið til að koma til móts við sjónarmið sem fram komu við umfjöllun nefndarinnar um málið þá telur meiri hlutinn brýnt að farið verði í ítarlega endurskoðun innan tilgreinds tíma. Mikilvægt sé að leggja mat á fyrirkomulagið og beiting ákvæðanna rýnd að ákveðnum tíma liðnum með hliðsjón af fenginni reynslu. Í því sambandi er nauðsynlegt að m.a. verði skoðað hve oft lögregla hefur tekið ákvörðun um eftirlit með einstaklingi, í hvaða tilgangi, hversu lengi það hefur að jafnaði staðið yfir, hver reynslan er af því fyrirkomulagi að krefjast dómsúrskurðar í tilteknum tilvikum og hvernig eftirlit af hálfu ríkissaksóknara hefur verið háttað. Þá skal jafnframt lagt mat á það hvort og þá með hvaða hætti aðgerðir lögreglu hafa náð því markmiði sem að er stefnt, þ.e. að sporna gegn skipulagðri brotastarfsemi og að viðhafa afbrotavarnir í þágu öryggis ríkisins.
Að framangreindu virtu leggur meiri hlutinn til að frumvarpið verði samþykkt með breytingum sem lagðar eru til á sérstöku þingskjali.
Bergþór Ólason var fjarverandi við afgreiðslu málsins en ritar undir álitið skv. heimild í 2. mgr. 29. gr. þingskapa. Sigmar Guðmundsson, áheyrnarfulltrúi, er samþykkur áliti þessu.
Eyjólfur Ármannsson ritar undir álitið með fyrirvara. Annar vegar varðandi skyldu lögreglu um að tilkynna einstaklingum um eftirlit skv. b- og c-lið 6. gr. enda kynni það að leiða til málaferla þegar lögregla tilkynnir um eftirlit sem hafi verið hætt án þess að það leiði til sakamáls. Hins vegar verði að telja að lögreglan geti þegar viðhaft eftirlit með einstaklingi á almannafæri án þess að tilgreind tengsl séu til staðar ef lögreglan telur einstaklinginn líklegan til alvarlegra afbrota.
Alþingi, 21. júní 2024.
| Bryndís Haraldsdóttir, form., frsm. |
Berglind Ósk Guðmundsdóttir. | Bergþór Ólason. | |
| Eyjólfur Ármannsson, með fyrirvara. |
Dagbjört Hákonardóttir. | Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir. | |
| Jódís Skúladóttir. | Líneik Anna Sævarsdóttir. | ||
