Ferill 522. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
154. löggjafarþing 2023–2024.
Þingskjal 944 — 522. mál.
Svar
heilbrigðisráðherra við fyrirspurn frá Berglindi Hörpu Svavarsdóttur um læknanám og læknaskort.
1. Er viðvarandi læknaskortur hér á landi að mati ráðherra og hver verður þróunin næstu árin miðað við núverandi fjölda læknanema á Íslandi?
Læknum hefur fjölgað hér á landi undanfarin ár, en íbúum líka. Það liggur fyrir að m.a. samhliða öldrun þjóðarinnar hafa þarfir þeirra orðið flóknari. Því hefur verið lögð áhersla á bæði að mennta fleiri lækna og að finna nýjar leiðir við að mæta þjónustuþörf sjúklinga, m.a. með öflugri teymisvinnu lækna, hjúkrunarfræðinga og annarra heilbrigðisfagstétta, nýtingu tæknilausna og einföldun verkefna eftir því sem unnt er.
Til að stuðla að sjálfbærni Íslands í heilbrigðisþjónustu þarf að fjölga námsplássum læknanema við Háskóla Íslands. Ráðherra hefur beitt sér fyrir fjölgun námsplássa og frá og með hausti 2024 fjölgar þeim úr 60 í 75 og fjölgunin heldur áfram til ársins 2028 þegar stefnt er að því að þau verði orðin 90.
Ráðherra hefur einnig stutt þá þróun sem hefur átt sér stað á heilbrigðisstofnunum varðandi sérnám lækna sem hefur gert kleift að byggja upp sérnám lækna hérlendis með markvissum hætti. Sérnámsstöðum á heilbrigðisstofnunum hefur þannig fjölgað mikið undanfarin ár og sömuleiðis sérnámslæknum sem stunda sérnám sitt hér á landi. Sérnámslæknar eru fullmenntaðir læknar með lækningaleyfi og eru starfsmenn heilbrigðisstofnana samhliða því sem þeir nýta tækifæri hérlendis til að öðlast sérhæfingu á tilteknu sérsviði innan læknisfræðinnar. Sérnámslæknar sinna því sjúklingum af miklum krafti og eru mjög mikilvægur og stór hluti starfandi lækna í íslensku heilbrigðiskerfi. Sérstök áhersla hefur verið á sérnám í heimilislækningum og hafa aldrei fleiri stundað slíkt nám en nú. Tæplega 100 læknar eru nú skráðir í námið en til samanburðar voru þeir 38 árið 2017.
Þróun mannafla í heilbrigðisþjónustu er ekki aðeins krefjandi verkefni á Íslandi. Nágrannaþjóðirnar glíma allar við þessa flóknu áskorun og keppa sín á milli um mannafla. Ráðherra hefur m.a. þess vegna sett á fót starfshópa sem einbeita sér að því að sjá fyrir framtíðarþróun mannafla í hjúkrun og lækningum, auk starfshóps sem rýnir áhrif tæknilausna og gervigreindar á störf í heilbrigðisþjónustu.
Í ráðuneytinu stendur nú yfir viðamikil greining á mannauð í heilbrigðisþjónustu hér á landi. Sú vinna auk vinnu við gerð mönnunarviðmiða mun m.a. gera okkur betur fært að svara til um þörfina og skipuleggja uppbyggingu mannauðs til framtíðar.
2. Hyggst ráðherra beina því til kennslusjúkrahúsa að þau stuðli að því að Íslendingum sem stunda læknisfræði við erlenda háskóla standi til boða að taka verknámið hérlendis?
Fjöldi verklegra námsplássa sem í boði eru hverju sinni takmarkast af því hvað stofnun getur tekið við mörgum læknanemum og hve miklar kröfur eru gerðar til stofnana varðandi þá verklegu þjálfun sem læknanemar skulu hljóta.
Þegar íslenskar menntastofnanir taka ákvörðun um fjölda námsplássa í námi sem krefst þess að verklegt nám sé stundað á heilbrigðisstofnun þá vinna kennslustofnanir og heilbrigðisstofnanir saman til að ákveða hve mörg námspláss mögulegt er að bjóða upp á hverju sinni. Gera má ráð fyrir því að sama ábyrgð hvíli á erlendum menntastofnunum gagnvart sínum eigin nemendum sem þar stunda nám, sama frá hvaða landi nemendur kunna að koma.
Landspítali er háskólasjúkrahús og er samningsbundinn Háskóla Íslands um að veita nemendum hans verklega kennslu. Því eru læknanemar við Háskóla Íslands í forgangi þegar kemur að námsplássum við spítalann. Ráðherra treystir íslenskum heilbrigðisstofnunum og íslenskum menntastofnunum til að vinna saman og taka sameiginlega ákvarðanir um fjölda námsplássa á hverju sviði á hverju tíma en styður það jafnframt að heilbrigðisstofnanir hér á landi bjóði Íslendingum í námi í læknisfræði erlendis upp á námspláss ef þær hafa svigrúm til þess og þá í samstarfi við þá skóla þar sem nemendurnir stunda nám. Hvað þetta varðar má geta þess að Landspítali hefur allt frá árinu 2006 haldið virku sambandi við íslenska læknanema erlendis og þá erlendu læknaskóla þar sem flestir Íslendingar stunda nám, með það að markmiði að halda þeim upplýstum um ýmis atvinnutækifæri og viðburði á vegum spítalans.
3. Hver er kostnaður ríkisins við að mennta hvern læknanema við Háskóla Íslands?
Háskóli Íslands heyrir undir háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytið og því ætti að beina fyrirspurn þessari þangað.
4. Hvað kostar læknanám erlendis til samanburðar við læknanám hérlendis og hvað skulda læknanemar lánastofnunum mikið fé að jafnaði við útskrift?
Upplýsingar um raunverulegan kostnað háskóla við kennslu læknanema liggja ekki fyrir hjá heilbrigðisráðuneytinu enda heyrir kostnaður háskóla undir háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytið og því ætti að beina fyrirspurn þessari þangað.
Það liggur þó fyrir að nemendur í læknisfræði hér á landi eru ekki krafðir um greiðslu skólagjalda, ekki frekar en aðrir nemendur við Háskóla Íslands. Þekkt er að fleiri lönd bjóða upp á nám í læknisfræði án kostnaðar fyrir nemendur. Í sumum löndum er þó krafist skólagjalda, t.d. við Jessenius-læknadeildina í Slóvakíu þar sem hópur Íslendinga stundar læknanám.
Menntasjóður námsmanna ber ábyrgð á að veita nemendum námslán og heyrir einnig undir háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytið og því ætti líka að vísa fyrirspurnum er hann varðar þangað.
5. Kemur til greina að hafa einhvers konar hvata til að fá íslenska læknanema erlendis til að koma að loknu námi hingað til lands til starfa, t.d. niðurfellingu hluta námslána?
Já. Í lögum er að finna tvær lagaheimildir sem heimila veitingu ívilnana til handa heilbrigðisstarfsfólki og þær eru báðar í lögum nr. 60/2020, um Menntasjóð námsmanna, sem eins og fyrr segir heyrir undir háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra. Mikil vinna hefur þó verið lögð í það af hálfu heilbrigðisráðherra að tryggja nauðsynlegan undirbúning til að unnt sé að beita slíkum ívilnunum. Vísast hvað þetta varðar í svar ráðherra við skriflegri fyrirspurn um ívilnanir við endurgreiðslu námslána heilbrigðisstarfsfólks í 515. máli á yfirstandandi löggjafarþingi.
6. Hyggst ráðherra grípa til annarra aðgerða til að tryggja að íslenskir læknanemar erlendis skili sér heim að loknu námi?
Ráðherra hefur þegar lagt áherslu á að styrkja sérnám lækna hér á landi sem er mjög mikilvægur liður í því að íslenskir læknanemar erlendis skili sér heim að námi loknu. Sjá nánar um sérnám í svari við 1. tölul. fyrirspurnarinnar. Til að lágmarka hindranir íslenskra læknanema erlendis við heimkomu að læknanámi loknu var gerð breyting á reglum um skilyrði fyrir lækningaleyfi hér á landi með reglugerð nr. 411/2021, um (2.) breytingu á reglugerð um menntun, réttindi og skyldur lækna og skilyrði til að hljóta almennt lækningaleyfi og sérfræðileyfi, nr. 467/2015. Breytingin fólst í því að kandídatsár lækna sem áður var skilyrði fyrir lækningaleyfi og fór fram að loknu háskólanámi er ekki lengur skilyrði fyrir lækningaleyfi. Hins vegar fer sú þjálfun sem áður fór fram á kandídatsári nú fram eftir að lækningaleyfi hefur verið veitt í svokölluðum sérnámsgrunni. Þessi breyting var mikilvæg til að auka samræmi varðandi skilyrði fyrir lækningaleyfi meðal Evrópuþjóða.
7. Hefur ráðuneytið metið áhrif þess á íslenskt heilbrigðiskerfi ef íslenskir læknanemar sem stunda nám sitt erlendis og borga alfarið sitt nám að fullu skiluðu sér ekki hingað til lands að loknu námi?
Það er mikils virði fyrir íslenskt heilbrigðiskerfi að fá íslenska læknanema sem stunda grunnnám erlendis til starfa hérlendis. Það liggur fyrir að það ríkir alþjóðleg samkeppni um mannafla í læknisþjónustu og heilbrigðisþjónustu almennt og á líklega eftir að aukast.
Þess vegna er mikilvægt að greina þörfina, hafa til þess líkan sem vegur framboðshlið þjónustunnar á móti sívaxandi eftirspurn. Þannig má betur, með hjálp mannauðsviðmiða og mati á öðrum áhrifaþáttum framboðs, svo sem skipulagi, tækni og aðbúnaði, leggja mat á það hvernig skipuleggja eigi uppbyggingu mannauðs með tilliti til menntunar, sérgreina o.fl.
