Ferill 445. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
154. löggjafarþing 2023–2024.
Þingskjal 551 — 445. mál.
Svar
heilbrigðisráðherra við fyrirspurn frá Birni Leví Gunnarssyni um alþjóðlegar skuldbindingar og frumvarpsgerð.
Fyrirspurnin hljóðar svo:
1. Hvaða verklagsreglur gilda við frumvarpsgerð í ráðuneytinu þegar ákvarðað er hvað eigi að koma fram í þeim kafla greinargerðar stjórnarfrumvarps er fjallar um samræmi við alþjóðlegar skuldbindingar?
2. Hvernig metur ráðuneytið það hvort tilefni sé til þess að skoða tiltekinn alþjóðasamning í þeirri vinnu og þá hvort tilefni sé til þess að minnast á niðurstöður þeirrar skoðunar í greinargerð frumvarps?
3. Hvernig er vinnulag ráðuneytisins varðandi hvort og þá hvernig það skoðar samræmi frumvarpa sinna við samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks, sem lagt er til að verði lögfestur á kjörtímabilinu, sbr. stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar?
Meginviðmið um hvernig haga skuli ritun kaflans um samræmi við stjórnarskrá og alþjóðlegar skuldbindingar í greinargerð með stjórnarfrumvarpi er að finna í samþykkt ríkisstjórnarinnar um undirbúning og frágang stjórnarfrumvarpa og þingsályktunartillagna, sbr. 10. gr. reglna um starfshætti ríkisstjórnar, nr. 791/2018, og í Handbók um undirbúning og frágang lagafrumvarpa, útgefinni af forsætisráðuneyti, dóms- og kirkjumálaráðuneyti og skrifstofu Alþingis í nóvember 2007. Einnig má nefna leiðarvísi um undirbúning og vinnslu stjórnarfrumvarpa sem gefinn er út af dómsmálaráðuneyti og birtur á innri vef Stjórnarráðsins auk þess að vera aðgengilegur í frumvarpsmálum í málaskrá allra ráðuneyta (fasahjálp). Leiðarvísirinn byggist á framangreindri samþykkt og handbók. Þá er rétt að geta þess að í 8. gr. reglna forsætisnefndar Alþingis um þinglega meðferð EES-mála er fjallað um frágang lagafrumvarpa um EES-mál, þ.m.t. hvað þurfi að koma fram í greinargerð.
Í 8. gr. samþykktar ríkisstjórnarinnar segir að í greinargerð með frumvarpi skuli fjalla um samræmi þess við stjórnarskrá eða alþjóðlegar skuldbindingar enda gefi frumvarpið tilefni til slíks mats. Í 10. gr. samþykktarinnar er fjallað um mat á áhrifum en þar segir m.a. að hver ráðherra skuli í samræmi við 66. gr. laga um opinber fjármál leggja mat á áhrif stjórnarfrumvarpa, þ.m.t. fjárhagsleg áhrif, sem hann hyggst flytja á Alþingi og skal matið birt sem hluti af greinargerð með frumvarpinu. Mat á áhrifum skuli taka til fjölbreyttra þátta, svo sem áhrifa á jafnrétti og áhrifa á umhverfi og loftslag. Við mat á áhrifum skulu markmið og tilætluð áhrif lagasetningar dregin skýrt fram. Þá er í 13. gr. samþykktarinnar nokkuð ítarlegt ákvæði um samninginn um Evrópska efnahagssvæðið, þ.m.t. um innleiðingu EES-gerða.
Í Handbók um undirbúning og frágang lagafrumvarpa, bls. 16, kemur fram að við samningu frumvarpa verður að gæta að því að lög séu í samræmi við stjórnarskrá. Sérstaklega þurfi í þessu sambandi að huga að mannréttindaákvæðum stjórnarskrárinnar. Að sama skapi hvíli sú þjóðréttarlega skylda á íslenskum stjórnvöldum að gæta að samræmi laga og alþjóðlegra skuldbindinga. Þá segir að ef mat hafi farið fram á þessum atriðum við samningu frumvarps sé rétt að geta þess í athugasemdum með frumvarpi (nú greinargerð).
Í ljósi framangreindra leiðbeininga er gert ráð fyrir umfjöllun um þessi atriði í eyðublöðunum „Áform um lagasetningu“ og „Mat á áhrifum lagasetningar“, eftir því sem við á, sem skylt er að fylla út og eru almennt birt í Samráðsgátt stjórnvalda í aðdraganda vinnu við stjórnarfrumvarp.
Lögfræðingar heilbrigðisráðuneytisins leggja alltaf mat á hvort og þá hvað eigi að koma fram í kaflanum um samræmi við stjórnarskrá og alþjóðlegar skuldbindingar með hliðsjón af efni frumvarps hverju sinni. Eðli málsins samkvæmt er oft tilefni til að skoða samræmi frumvarpa á málefnasviði heilbrigðisráðherra við samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks en vinnulag við það er það sama og um aðra samninga, svo sem lögfesta samninga eins og mannréttindasáttmála Evrópu. Þá má geta þess að athugasemdir í Samráðsgátt stjórnvalda, sem og annað samráð við haghafa, getur gefið tilefni til að skoða frekar samræmi frumvarps við alþjóðlegar skuldbindingar. Framangreint mat er jafnan yfirfarið af yfirlögfræðingi eða skrifstofustjóra í ráðuneytinu, sem og af skrifstofu löggjafarmála í dómsmálaráðuneytinu, sbr. 14. gr. samþykktar ríkisstjórnarinnar um undirbúning og frágang stjórnarfrumvarpa og þingsályktunartillagna.
