Ferill 1064. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
154. löggjafarþing 2023–2024.
Þingskjal 2190 — 1064. mál.
Svar
heilbrigðisráðherra við fyrirspurn frá Indriða Inga Stefánssyni um ávinning sjálfvirknivæðingar og gervigreindar.
Fyrirspurnin hljóðar svo:
Hefur farið fram vinna í ráðuneytinu til að tryggja að eðlilegur hluti þess ávinnings sem verður af fyrirséðu hagræði vegna gervigreindar annars vegar og sjálfvirknivæðingar hins vegar skili sér til almennings? Ef svo er ekki, stendur það til?
Gervigreind og sjálfvirknivæðing í heilbrigðisþjónustu er til umfjöllunar í stýrihópi um þróun og stefnumótun um stafrænar lausnir sem heilbrigðisráðherra skipaði í lok árs 2022. Hópurinn telur ótvíræð tækifæri felast í innleiðingu gervigreindar í heilbrigðisþjónustu. Ýmis verkefni eru þegar farin af stað í þeim efnum. Það á ekki síst við um notkun mállíkana til að einfalda skráningu sjúkraskrárupplýsinga og auka skilvirkni við hana. Einnig virðast mikil tækifæri fólgin í hagnýtingu gervigreindar við myndgreiningarþjónustu, svo að eitthvað sé nefnt.
Reynsla nágrannaþjóða hefur sýnt að gervigreind styður við klíníska ákvörðunartöku, getur bætt sjúkdómsgreiningu, aukið nákvæmni meðferðar og dregið úr tímafrekri skráningu, sem þar með gefur svigrúm til að sinna sjúklingum betur. Áhersla ráðuneytisins hefur einkum snúið að því hvernig nýta megi tæknina til að ná fram aukinni skilvirkni, bæta þjónustu og auka öryggi sjúklinga annars vegar og hins vegar að því hvaða leiðir sé best að fara til að styðja við og efla nýsköpun á þessu sviði. Að mati stýrihópsins er einnig nauðsynlegt að greina ýmis álitamál sem tengjast innleiðingu gervigreindar í heilbrigðisþjónustu og líta ber til. Þörf er á að skilgreina hvernig hagnýta skuli gervigreind í heilbrigðisþjónustu og taka afstöðu til ýmissa siðferðislegra álitamála, eins og um innbyggða fordóma eða bjögun í ákvarðanatöku gervigreindar, sem getur leitt til jaðarsetningar viðkvæmra hópa og aukið misrétti.
Ráðuneytið hefur gripið til ýmissa aðgerða til að stuðla frekar að því að almenningur fái notið þess hagræðis sem felst í nýtingu stafrænna lausna. Nýlega var birt uppfærð stefna ráðuneytisins um stafræna heilbrigðisþjónustu, en meðal áherslna í stefnunni er að einstaklingar geti viðhaldið og styrkt eigið heilbrigði með því að nýta stafrænar lausnir, að heilbrigðisstarfsmenn fái aðgengi að stafrænum verkfærum sem styðja við vinnuumhverfi þeirra og verkferla og að veitendur heilbrigðisþjónustu hafi aðgengi að nauðsynlegum upplýsingum á stafrænu formi til að tryggja öryggi og gæði þjónustu. Ráðist hefur verið í breytingar á lögum til að tryggja að lögin endurspegli stafræna heilbrigðisþjónustu og styðji við frekari innleiðingu hennar.
Hinn 14. maí 2024 samþykkti Alþingi frumvarp heilbrigðisráðherra til laga um breytingu á lögum um heilbrigðisþjónustu, nr. 40/2007 (fjarheilbrigðisþjónusta). Frumvarpið þjónar þeim tilgangi að skýra og samræma hugtakanotkun um fjarheilbrigðisþjónustu og mismunandi þjónustu sem flokkast þar undir, og að stuðla að sameiginlegum skilningi á eðli, eiginleikum og nýtingarmöguleikum fjarheilbrigðisþjónustu. Með frumvarpinu er lagt til að skýringu á hugtakinu fjarheilbrigðisþjónustu verði bætt við lögin ásamt frekari skýringum á þeirri þjónustu, tæknilausnum, verkefnum og verklagi sem falla undir hugtakið.
Hinn 21. júní 2024 samþykkti Alþingi frumvarp heilbrigðisráðherra til laga um breytingu á lögum um sjúkraskrár og lögum um landlækni og lýðheilsu (miðlun sjúkraskrárupplýsinga milli landa). Með frumvarpinu var lagt til að sjúklingar gætu heimilað að tilteknum skilgreindum lykilupplýsingum úr eigin sjúkraskrá yrði miðlað til aðila sem veitir honum heilbrigðisþjónustu í öðru landi á Evrópska efnahagssvæðinu. Auk þess var lagt til að sjúklingur gæti veitt heimild fyrir því fyrir fram að í neyðartilvikum væri heimilt að miðla sömu sjúkraskrárupplýsingum. Á sama hátt getur einstaklingur, búsettur í öðru ríki á Evrópska efnahagssvæðinu, sem þarf að leita sér heilbrigðisþjónustu á Íslandi, heimilað miðlun á tilteknum skilgreindum lykilupplýsingum úr eigin sjúkraskrá til þess aðila sem veitir honum heilbrigðisþjónustu á Íslandi. Þær breytingar sem lagðar voru til í frumvarpinu eru liður í undirbúningi íslenska ríkisins vegna þátttöku í samvinnu ríkja á Evrópska efnahagssvæðinu á sviði stafrænnar heilbrigðisþjónustu fyrir þá einstaklinga sem sækja sér heilbrigðisþjónustu í öðru landi en þeir búa í innan EES-svæðisins. Frumvarpinu var ætlað að tryggja samfellu, aukið öryggi og gæði í heilbrigðisþjónustu, enda er aðgengi að nauðsynlegum samtímaupplýsingum ein helsta forsenda þess að unnt sé að veita sjúklingum rétta og tímanlega meðferð.
Ákveðnir hópar eiga erfitt með að nýta sér nýjar stafrænar lausnir, en það á ekki síst við um einstaklinga sem vegna vitsmunalegrar, geðrænnar og/eða líkamlegrar skerðingar geta ekki notað rafræn skilríki til að skrá sig inn á rafrænar gáttir. Þessir hópar þurfa að nota opinbera þjónustu í miklum mæli og hafa vegna kerfislægra þátta ekki jafnan aðgang á við aðra þjóðfélagshópa að stafrænni þjónustu heilbrigðiskerfisins. Brýnt er að leysa þann vanda og lagði heilbrigðisráðherra því fram á Alþingi frumvarp til laga um breytingu á lögum um sjúkraskrár (umsýsluumboð). Þar eru lagðar til heimildir til handa sérfræðilæknum til að veita þriðja aðila umsýsluumboð fyrir hönd einstaklings sem er 16 ára eða eldri og ófær um að veita slíkt umboð sjálfur. Þá er lagt til að einstaklingar 16 ára eða eldri geti óskað eftir því við sérfræðilækni að hann skrái rafrænt umsýsluumboð fyrir þeirra hönd til eins eða fleiri einstaklinga, að hámarki þriggja. Með samþykkt frumvarpsins á Alþingi 22. júní 2024 voru stigin mikilvæg skref í átt að því að veita öllum aðgang að stafrænni heilbrigðisþjónustu og að jafna aðgengi þeirra einstaklinga sem ófærir eru um að nota rafræn skilríki og/eða rafrænar gáttir að stafrænni heilbrigðisþjónustu.
Eins og fram hefur komið felast mikil tækifæri og margvíslegur ávinningur í innleiðingu gervigreindar og aukinni sjálfvirknivæðingu í heilbrigðiskerfinu. Ávinningurinn mun meðal annars felast í mun betri nýtingu á tíma heilbrigðisstarfsfólks sem gerir það mögulegt að veita fleirum þjónustu án aukins tilkostnaðar.
