Ferill 1008. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
154. löggjafarþing 2023–2024.
Þingskjal 2146 — 1008. mál.
Svar
dómsmálaráðherra við fyrirspurn frá Diljá Mist Einarsdóttur um vistun á viðeigandi hæli.
Við vinnslu svarsins óskaði dómsmálaráðuneytið eftir upplýsingum frá Fangelsismálastofnun og heilbrigðisráðuneytinu og byggjast svörin á upplýsingum þeim er bárust frá framangreindum aðilum.
1. Hversu oft undanfarin tíu ár hafa dómstólar ákveðið að sakborningum verði komið fyrir á viðeigandi hæli, sbr. 62. gr. almennra hegningarlaga, nr. 19/1940? Svar óskast sundurliðað eftir árum og ákvörðunarástæðum.
Í eftirgreindri töflu er að finna fjölda dóma eftir árum sem uppfylla þau skilyrði sem fram koma í fyrirspurninni. Ákvörðunarástæða er ekki skráð í tölvukerfi Fangelsismálastofnunar og því þyrfti að fletta upp hverjum dómi til að kanna um ástæður er liggja til grundvallar dómsins.
| Ár | Fjöldi dómþola |
| 2014 | 2 |
| Héraðsdómur Reykjavíkur | 1 |
| Hæstiréttur | 1 |
| 2015 | 2 |
| Héraðsdómur Reykjavíkur | 1 |
| Hæstiréttur | 1 |
| 2016 | 4 |
| Héraðsdómur Norðurlands eystra | 1 |
| Héraðsdómur Reykjavíkur | 3 |
| 2017 | 2 |
| Héraðsdómur Norðurlands eystra | 2 |
| 2018 | 4 |
| Héraðsdómur Reykjaness | 1 |
| Héraðsdómur Reykjavíkur | 3 |
| 2019 | 2 |
| Héraðsdómur Reykjavíkur | 2 |
| 2020 | 3 |
| Héraðsdómur Reykjavíkur | 3 |
| 2021 | 2 |
| Héraðsdómur Reykjaness | 1 |
| Héraðsdómur Reykjavíkur | 1 |
| 2022 | 7 |
| Héraðsdómur Reykjaness | 1 |
| Héraðsdómur Reykjavíkur | 5 |
| Landsréttur | 1 |
| 2023 | 5 |
| Héraðsdómur Reykjavíkur | 4 |
| Landsréttur | 1 |
| Samtals | 33 |
2. Felst heimild til læknismeðferðar, þ.m.t. án samþykkis viðkomandi, í heimild sömu greinar um vistun á viðeigandi hæli?
Lög og heimildir til læknismeðferðar falla ekki undir ábyrgðarsvið dómsmálaráðuneytisins og því leitaði dómsmálaráðuneytið til heilbrigðisráðuneytisins við vinnslu svarsins.
Í heimsóknarskýrslu umboðsmanns Alþingis á grundvelli OPCAT-eftirlitsins á Landspítala árið 2018 var áréttað að ákvörðun um vistun á stofnun, t.d. á grundvelli 62. gr. almennra hegningarlaga, sé ein og sér ekki fullnægjandi heimild til að beita einstaklinga sem vistast á þeim grundvelli hvers konar þvingunum meðan á vistun stendur, þar á meðal þvingaðri lyfjagjöf, þó með fyrirvara um að slíkt komi fram í dómi.
Til að bregðast við ábendingum umboðsmanns og ýmissa alþjóðlegra eftirlitsaðila, sjúklinga og annarra haghafa, hefur heilbrigðisráðherra mælt fyrir frumvarpi á Alþingi til laga um breytingu á lögum um réttindi sjúklinga, nr. 74/1997 (takmörk á beitingu nauðungar). Með frumvarpinu er ætlunin að móta ramma um verklag heilbrigðisstofnana fyrir þvinganir, valdbeitingu eða annars konar inngrip í sjálfsákvörðunarrétt, frelsi og friðhelgi einkalífs sjúklinga. Með frumvarpinu eru lagðar til breytingar á lögum um réttindi sjúklinga sem fela meðal annars í sér lögfestingu á meginreglunni um bann við beitingu nauðungar nema í undantekningartilvikum. Í frumvarpinu eru lögð til ný ákvæði um skilgreiningu nauðungar og fjarvöktunar, skilyrði fyrir beitingu nauðungar og fjarvöktunar auk málsmeðferðarreglna sem fylgja þarf við og í kjölfar beitingar slíkra inngripa, þ.m.t. skráningarskyldu tilvika, kæruheimildir og rétt til að bera mál undir dómstóla. Ætlunin er að lögfesta skýrar reglur með það fyrir augum að tryggja betur réttindi sjúklinga. Verði frumvarpið að lögum ber heilbrigðisstofnunum og starfsmönnum þeirra að forðast að beita sjúklinga hvers kyns nauðung nema brýna nauðsyn beri til og þá í samræmi við fyrirmæli laga.
Þá hefur dómsmálaráðherra skipað starfshóp um sértæk úrræði fyrir frelsissvipta en með því er átt við úrræði fyrir einstaklinga sem gert er að sæta svokallaðri öryggisvistun, m.a. á grundvelli 62. gr. almennra hegningarlaga. Eitt af markmiðum hópsins er að taka mið af þeirri stefnumörkun sem þegar hefur verið unnin undir forystu félags- og vinnumarkaðsráðuneytis þar sem meðal annars var unnið að breytingum á ákvæðum VIII. kafla almennra hegningarlaga þar sem meðal annars er fjallað um öryggisvistanir.
