Ferill 491. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
153. löggjafarþing 2022–2023.
Þingskjal 876 — 491. mál.
Svar
forsætisráðherra við fyrirspurn frá Jóhanni Friðriki Friðrikssyni um skekkju í mannfjölda samkvæmt þjóðskrá.
Við vinnslu svarsins var óskað eftir upplýsingum frá Hagstofu Íslands að því er varðar 1., 3. og 4. tölul. og frá Húsnæðis- og mannvirkjastofnun (HMS) vegna 2. tölul. Svar þetta byggist á upplýsingum sem bárust frá þessum stofnunum.
1. Hvers vegna var mannfjöldi á Íslandi talinn minni samkvæmt þjóðskrá árið 2021 en í manntali Hagstofu Íslands fyrir sama ár, svo að skakkaði tæplega tíu þúsundum manna?
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Í töflu að aftan er samanburður á mannfjölda samkvæmt þjóðskrá og manntali. Taflan er tekin úr frétt Hagstofu Íslands um manntalið sem birtist á vef hennar 14. nóvember 2022.
Eins og fram kemur í fréttinni munar mestu um einstaklinga sem flytja af landi brott án þess að tilkynna búferlaflutninga til Þjóðskrár Íslands. Því eru þessir einstaklingar með skráð lögheimili á Íslandi en hafa í raun ekki fasta búsetu á landinu. Úrtaksrannsóknir Hagstofunnar renna stoðum undir þetta misræmi.
Til að meta umfang þessa misræmis nýtir Hagstofan upplýsingar úr vinnumarkaðsrannsókn og skráarupplýsingar til að framkvæma svokallaða lífsmerkjarannsókn. Búið var til tölfræðilíkan sem tók mið af ýmsum þáttum á borð við kyn, aldur, fjölskyldustöðu, ríkisfang, menntun, komuár, tekjur og lengd tíma frá því að viðkomandi fékk síðast greidd laun.
Í ljós kom að fjöldi þessara þátta gagnaðist til að spá fyrir um rétta eða ranga skráningu í þjóðskrá og höfðu vinnu- og tekjutengdar upplýsingar mest áhrif. Niðurstöður líkansins voru þær að 7.701 einstaklingur hafi vanalega búsetu erlendis þrátt fyrir að vera með íslenskt lögheimili í þjóðskrá.
Annað helsta misræmi milli þjóðskrár og manntalsins má skýra með síðbúinni skráningu, t.d. ef einstaklingur flytur til útlanda í desember 2020 en tilkynnir flutninginn ekki fyrr en árið 2022. Í því tilviki er viðkomandi í þjóðskrá um áramótin 2021 en Hagstofan hefur möguleika á að gera leiðréttingu í manntalsgögnum vegna þess tíma sem leið milli viðmiðunardags og útgáfudags manntalsins.
2. Hvaða þýðingu hefur skekkja þessi haft fyrir stjórnsýslu og greiningu á vegum hennar, t.d. að því er snertir húsnæðisþörf?
Húsnæðis- og mannvirkjastofnun (HMS) hefur yfirfarið húsnæðisþarfargreiningu sína miðað við hugsanlegt ofmat mannfjölda. Niðurstaða stofnunarinnar er að óuppfyllt húsnæðisþörf sé heldur minni en áður var talið þegar tekið hefur verið tillit til ofmatsins. Gangi spár um fólksfjölgun eftir verði eigi að síður svipuð þörf fyrir húsnæði næstu árin og fyrri greining HMS gaf til kynna.
Ástæða þess að ekki dregur eins mikið úr þörfinni og hugsanlegt ofmat mannfjölda gefur til kynna er að fjölgun íbúa hefur verið umfram spá frá því að manntalið var gert og íbúðaþarfargreining er viðkvæmari fyrir breytingum en stöðu á tilteknum tíma.
Oftalning mannfjölda er ekki nýtilkomin en vísbendingar eru um að hún hafi aukist og það myndar skekkju í íbúðaþarfargreiningu. Helstu áhrifaþættir íbúðaþarfar eru fólksfjölgun og breytingar á samsetningu heimila.
3. Í hvaða sveitarfélögum var skekkjan mest?
Í töflu 1 að aftan er sýndur munur á mannfjölda milli manntals og þjóðskrár eftir sveitarfélagi.
Mest prósentulækkun frá þjóðskrá til manntals var í Skagabyggð (20,7% eða 19 manns), Ásahreppi (19,6% eða 53 manns), Tjörneshreppi (16,1% eða 9 manns), Akrahreppi (13,8% eða 29 manns) og Eyja- og Miklaholtshreppi (13,4% eða 16 manns).
Mesta prósentuhækkun var í Skorradalshreppi (16,7% eða 11 manns), Grímsnes- og Grafningshreppi (15% eða 74 manns) og Kjósarhreppi (10,4% eða 26 manns).
| Tafla 1. Listi yfir sveitarfélög. | |||||
| Nr. sveitarfélags | Sveitarfélag | Þjóðskrá | Manntal | Munur | Prósentumunur |
| Landið í heild | 368.791 | 359.122 | –9.669 | ||
| 0 | Reykjavík | 133.263 | 130.999 | –2.264 | –1,7 |
| 1000 | Kópavogur | 38.331 | 37.348 | –983 | –2,6 |
| 1100 | Seltjarnarnes | 4.715 | 4.572 | –143 | –3 |
| 1300 | Garðabær | 17.693 | 17.199 | –494 | –2,8 |
| 1400 | Hafnarfjörður | 29.686 | 29.012 | –674 | –2,3 |
| 1604 | Mosfellsbær | 12.589 | 12.300 | –289 | –2,3 |
| 1606 | Kjósarhreppur | 250 | 276 | 26 | 10,4 |
| 2000 | Reykjanesbær | 19.676 | 18.718 | –958 | –4,9 |
| 2300 | Grindavík | 3.539 | 3.421 | –118 | –3,3 |
| 2506 | Vogar | 1.331 | 1.285 | –46 | –3,5 |
| 2510 | Suðurnesjabær | 3.649 | 3.531 | –118 | –3,2 |
| 3000 | Akranes | 7.697 | 7.459 | –238 | –3,1 |
| 3506 | Skorradalshreppur | 66 | 77 | 11 | 16,7 |
| 3511 | Hvalfjarðarsveit | 647 | 632 | –15 | –2,3 |
| 3609 | Borgarbyggð | 3.758 | 3.613 | –145 | –3,9 |
| 3709 | Grundarfjörður | 862 | 813 | –49 | –5,7 |
| 3710 | Helgafellssveit | 66 | 62 | –4 | –6,1 |
| 3711 | Stykkishólmur | 1.196 | 1.162 | –34 | –2,8 |
| 3713 | Eyja- og Miklaholtshreppur | 119 | 103 | –16 | –13,4 |
| 3714 | Snæfellsbær | 1.679 | 1.578 | –101 | –6 |
| 3811 | Dalabyggð | 620 | 635 | 15 | 2,4 |
| 4100 | Bolungarvík | 958 | 910 | –48 | –5 |
| 4200 | Ísafjarðarbær | 3.794 | 3.697 | –97 | –2,6 |
| 4502 | Reykhólahreppur | 236 | 249 | 13 | 5,5 |
| 4604 | Tálknafjarðarhreppur | 268 | 252 | –16 | –6 |
| 4607 | Vesturbyggð | 1.064 | 1.023 | –41 | –3,9 |
| 4803 | Súðavíkurhreppur | 201 | 192 | –9 | –4,5 |
| 4901 | Árneshreppur | 42 | 37 | –5 | –11,9 |
| 4902 | Kaldrananeshreppur | 110 | 108 | –2 | –1,8 |
| 4911 | Strandabyggð | 435 | 404 | –31 | –7,1 |
| 5200 | Skagafjörður | 4.084 | 4.027 | –57 | –1,4 |
| 5508 | Húnaþing vestra | 1.222 | 1.165 | –57 | –4,7 |
| 5604 | Blönduós | 950 | 919 | –31 | –3,3 |
| 5609 | Skagaströnd | 470 | 431 | –39 | –8,3 |
| 5611 | Skagabyggð | 92 | 73 | –19 | –20,7 |
| 5612 | Húnavatnshreppur | 372 | 332 | –40 | –10,8 |
| 5706 | Akrahreppur | 210 | 181 | –29 | –13,8 |
| 6000 | Akureyri | 19.219 | 18.959 | –260 | –1,4 |
| 6100 | Norðurþing | 3.030 | 2.893 | –137 | –4,5 |
| 6250 | Fjallabyggð | 1.970 | 1.919 | –51 | –2,6 |
| 6400 | Dalvíkurbyggð | 1.855 | 1.746 | –109 | –5,9 |
| 6513 | Eyjafjarðarsveit | 1.097 | 1.025 | –72 | –6,6 |
| 6515 | Hörgársveit | 653 | 612 | –41 | –6,3 |
| 6601 | Svalbarðsstrandarhreppur | 441 | 428 | –13 | –2,9 |
| 6602 | Grýtubakkahreppur | 371 | 367 | –4 | –1,1 |
| 6607 | Skútustaðahreppur | 471 | 415 | –56 | –11,9 |
| 6611 | Tjörneshreppur | 56 | 47 | –9 | –16,1 |
| 6612 | Þingeyjarsveit | 852 | 815 | –37 | –4,3 |
| 6706 | Svalbarðshreppur | 94 | 93 | –1 | –1,1 |
| 6709 | Langanesbyggð | 504 | 476 | –28 | –5,6 |
| 7300 | Fjarðabyggð | 5.079 | 4.887 | –192 | –3,8 |
| 7400 | Múlaþing | 5.020 | 4.762 | –258 | –5,1 |
| 7502 | Vopnafjarðarhreppur | 653 | 608 | –45 | –6,9 |
| 7505 | Fljótsdalshreppur | 98 | 93 | –5 | –5,1 |
| 8000 | Vestmannaeyjar | 4.347 | 4.113 | –234 | –5,4 |
| 8200 | Árborg | 10.452 | 10.211 | –241 | –2,3 |
| 8401 | Hornafjörður | 2.387 | 2.276 | –111 | –4,7 |
| 8508 | Mýrdalshreppur | 758 | 723 | –35 | –4,6 |
| 8509 | Skaftárhreppur | 624 | 562 | –62 | –9,9 |
| 8610 | Ásahreppur | 271 | 218 | –53 | –19,6 |
| 8613 | Rangárþing eystra | 1.924 | 1.792 | –132 | –6,9 |
| 8614 | Rangárþing ytra | 1.740 | 1.664 | –76 | –4,4 |
| 8710 | Hrunamannahreppur | 822 | 799 | –23 | –2,8 |
| 8716 | Hveragerði | 2.778 | 2.699 | –79 | –2,8 |
| 8717 | Ölfus | 2.369 | 2.245 | –124 | –5,2 |
| 8719 | Grímsnes- og Grafningshreppur | 492 | 566 | 74 | 15 |
| 8720 | Skeiða- og Gnúpverjahreppur | 590 | 523 | –67 | –11,4 |
| 8721 | Bláskógabyggð | 1.144 | 1.140 | –4 | –0,3 |
| 8722 | Flóahreppur | 690 | 651 | –39 | –5,7 |
4. Hver er ástæða þess að manntal er ekki framkvæmt árlega?
Manntal er kostnaðarsamt og umfangsmikið verkefni sem er hluti af samevrópsku átaki, en það er tekið í samræmi við lög og reglur sem settar hafa verið á Evrópska efnahagssvæðinu. Samkvæmt þeim reglugerðum var gert skráarbundið manntal á Íslandi árin 2011 og 2021. Hins vegar er tímanleiki á birtingu manntalsgagna mikilvægur í nútímasamfélagi því að hann eykur notagildi gagnanna. Hagstofa Íslands vinnur að því í samstarfi við hagstofur í Evrópu að bæta um betur og stefnir að árlegu manntali frá miðjum yfirstandandi áratug.
